Hadith: Suli fɛn bɛɛ ye haramun ye

عَنْ أَبِي بُرْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ أَبِي مُوسَى الأَشْعَريِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ:
أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعَثَهُ إِلَى اليَمَنِ، فَسَأَلَهُ عَنْ أَشْرِبَةٍ تُصْنَعُ بِهَا، فَقَالَ: وَمَا هِيَ؟، قَالَ: «البِتْعُ وَالمِزْرُ»، فَقِيلَ لِأَبِي بُرْدَةَ: مَا البِتْعُ؟ قَالَ: نَبِيذُ العَسَلِ، وَالمِزْرُ: نَبِيذُ الشَّعِيرِ، فَقَالَ: «كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ» خرجه البخاري. وَخَرَّجَهُ مُسْلِمٌ وَلَفْظُهُ: قَالَ: بَعَثَنِي رَسُولُ اَلله أَنَا وَمُعَاذٌ إِلَى اَليَمَنِ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولُ اَللَّهِ! إِنَّ شَرَابًا يُصْنَعُ بِأَرْضِنَا يُقَال لَهُ: المِزَرُ مِنَ الشَّعِيرِ، وَشَرَابٌ يُقَالُ لَهُ: البِتْعُ مِنَ العَسَلِ، فَقَالَ: «كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ». وَفِي رِوَايَةٍ لِمُسْلِمٍ: «فَقَالَ: كُلُّ مَا أَسْكَرَ عَنِ الصَّلَاةِ فَهُوَ حَرَامٌ». وَفِي رِوَايَةٍ لَهُ: «وَكَانَ رَسُولُ الله قَدْ أُعْطِيَ جَوَامِعَ الكَلِمِ بِخَوَاتِمِهِ، فَقَالَ: أَنْهَى عَنْ كُلِّ مُسْكِرٍ أَسْكَرَ عَنْ الصَّلَاةِ».
[صحيح] - [رواه البخاري ومسلم] - [الأربعون النووية: 46]

A minɛna burudata fa la, a y'a minɛ a fa abi Musa la asiari dugumɔgɔ do Ala diɲɛna a ma a ko:
Ko kira y'a ci ka taa yemɛni dugu la nɛɛma ni kisi b'a ye, a y'a ɲininka minfɛn dɔ la gilanni bɛ kɛ ka b'a la, kira ko: fɛn jumɛn bɛ bɔ a la?, a ko: << bitiu(didɔlɔ) ni miziru(kendedɔlɔ) >>, dɔ y'i kan to burudata ma: bitiu ye mun ye: a ko: didɔl, wa miziru o ye: kendendɔlɔ ye, kira ko: << hakilitaafɛn bɛɛ ye haramun ye>> Bukari y'a màfilɛ.
[صحيح] - [رواه البخاري ومسلم] - [الأربعون النووية - 46]

Explanation

Kira ye Musa fa kibaruya asiari dugulamɔgɔ do Ala diɲɛna a ma ko kira y'a ci ka taa yemɛmi dugula nɛɛma ni kisi b'a ye, a y'a ɲininka yen minfɛn dɔ la ni haramu do, a ye kira ɲininka nɛɛma ni kisi b'a ye. Musa fá ko Ala diɲɛna a ma: o ye bitiu de ye: didɔlɔ, mizuru o ye: kendedɔlɔ ye. Kira ko kumabakurubafɔ dɔnni dira ma nɛɛma ni kisi b'a ye: << hakili tagafɛn bɛɛ ye haramu ye>>.

Benefits from the Hadith

1. Dɔlɔ: o ye di wali tamaro wali kende bɛ bila ji min na o n'a ɲɔgɔnnaw; a ji bɛ timiya, a bɛ sɛ ka kɛ dɔlɔ ye o kɔfɛ ka suli kɛ.
2. Hadisa n ye bakurubasariya de ye hakili tagafɛn nɔɔniya bɛɛ haramuya kunkan i n'a fɔ dɔlɔ ni yiriw minnu bɛ hakili la taga.
3. Ɲininkali nàfa silamɛ màgo bɛ jɔ min na.
4. Dɔlɔ haramuyali fɔlɔ kɛra seliwaati dɔrɔn de tun do tuma min Makkan nabagadɔw selila ka ɲagami kalanna seli kɔnɔ; Ala ka kumakan jìgìna: { yaa aw mɔgɔw minnu limaniyala aw kana gɛrɛ seli la k'a sɔrɔ aw hakili tagalen do f'aw k'a dɔn aw bɛ ka min fɔ} [Musow kofɔ suran 43]. Kira ka kuma laseela tun b'a fɔ nɛɛma ni kisi b'a ye: sulen kana gɛrɛ seli la. O kɔfɛ Ala y'a haramuya kudayi, n'a ka kumakan ye: {yaa aw mɔgɔw minnu limaniyala i k'a dɔn dɔlɔ ni sobon ni boli ni filɛlikɛ ye kojugu ye ka bɔ sitanɛ ka baaraw la aw y'aw yɛrɛ yɔrɔmajanya ka bɔ a la a dɔ la aw na kisi 90. I k'a dɔn sitanɛ b'a fɛn ka juguya de càri aw ni ɲɔgɔn cɛ dɔlɔ ni sobon sira fɛ k'aw sogola ka bɔ Alakosuma ni seli ma yala aw bɛ n'a to wa} [dumuni minɛ kofɔ suran 90,91]
5. K'a fɔ Ala kɔrɔtalen ye dɔlɔ haramuya tɔɔrɔ ni cɛnni belebele min bɛ a la.
6. Haramuyali kun ye hakili taga min bɛ a la; ni yiridenji mankutura ni suli ye haramu do, n'a ma mankutu ni suli ye a dàgàlen do.