حديث: همانا الله متعال واجباتی را مقرّر داشته، پس آنها را ضایع مسازید؛ و حدودی را تعیین کرده است، پس از آنها تجاوز نکنید؛ و چیزهایی را حرام کرده است، پس به آنها تعدّی نورزید؛ و از برخی امور به سبب مهربانی بر شما - نه از روی فراموشی - چشم پوشیده است، پس در جستجوی آنها برنیایید

عَنْ أَبِي ثَعْلَبَةَ الخُشَنِيِّ جُرْثُومِ بن نَاشِرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَال:
«إِنَّ اللَّهَ فَرَضَ فَرَائِضَ فَلَا تُضَيِّعُوهَا، وَحَدَّ حُدُودًا فَلَا تَعْتَدُوهَا، وَحَرَّمَ أَشْيَاءَ فَلَا تَنْتَهِكُوهَا، وَسَكَتَ عَنْ أَشْيَاءَ رَحْمَةً لَكُمْ غَيْرَ نِسْيَانٍ فَلَا تَبْحَثُوا عَنْهَا».
[قال النووي: حديث حسن] - [رواه الدارقطني في سننه، وغيره] - [الأربعون النووية: 30]

ابوثُعلبه خُشَنی، جُرشوم بن ناشِر - رضی الله عنه - از پیامبر الله- صلی الله علیه وسلم - روایت کرده است که فرمودند:
همانا الله متعال واجباتی را مقرّر داشته، پس آنها را ضایع مسازید؛ و حدودی را تعیین کرده است، پس از آنها تجاوز نکنید؛ و چیزهایی را حرام کرده است، پس به آنها تعدّی نورزید؛ و از برخی امور به سبب مهربانی بر شما - نه از روی فراموشی - چشم پوشیده است، پس در جستجوی آنها برنیایید».
-

توضیح

پیامبر الله- صلی الله علیه وسلم - خبر می‌دهند که الله متعال اموری را واجب و فرائضی را مقرّر نموده اند، پس به آنها پایبند باشید، و با ترک یا سهل‌ انگاری در آنها کوتاهی نکنید، و برای شما محدوده‌ها و بازدارنده‌های مقدّری قرار داده است که شما را از آنچه خشنودی وی در آن نیست بازمی‌دارد، پس بر آنچه شرع بدان امر کرده نیافزایید، و محرماتی را حرام گردانیده است، پس به آنها دست نزنید و به آنان نزدیک مشوید، و غیر از اینها، به مهربانی بر بندگانش، واگذاشته و مسکوت عنه گذاشته، پس بر اصل اباحت خود باقی می‌مانند و در جستجوی آنها برنیایید.

از فوائد حدیث

1. این حدیث گواه بر این است که الله متعال، قانونگذار است و فرمانروایی امر تنها به دست اوست.
2. حدیث در بردارنده قواعد شرع در زمینه حکم و اباحت است؛ چرا که حکم شرعی یا مسکوت عنه است، یا به آن سخن گفته شده؛ و آنگاه که سخنی در کار باشد، یا مأمورٌ‌به است - چه به وجوب چه به استحباب - و یا منهیٌّ‌عنه است - چه به تحریم چه به کراهت - و یا مباح است.
3. آنچه الله متعال درباره آن سکوت کرده، نه واجبش گردانیده، و نه حدّی برایش مقرّر داشته، و نه از آن نهی کرده پس حلال است.
4. چه نیکو بیان نمود پیامبر الله - صلی الله علیه وسلم - آنگاه که حدیث را با این تقسیم‌بندی روشن و آشکار ادا فرمودند.
5. لزوم پایبندی به فرائض الله متعال.
6. حرام بودن تعدی از حدود الله متعال.