حديث: هیچ انسانی ظرفی بدتر از شکم خود را پر نکرده است، برای فرزند آدم، چند لقمه‌ای بس است که کمر او را راست نگاه دارد [و قوای بدنش را حفظ کند]، اما اگر ناچار [به غذا خوردن بیشتر] شد، [نباید شکم را کامل پر کند] پس باید یک‌سوم [آن] برای غذا، یک‌سوم برای نوشیدنی و یک‌سوم برای تنفس [و نفَس کشیدن] باشد

عَنْ المِقْدَامِ بْنِ مَعْدِي كَرِبَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ:
«مَا مَلأَ آدَمِيٌّ وِعَاءً شَرًّا مِنْ بَطْنٍ، بِحَسْبِ ابْنِ آدَمَ أَكَلاَتٌ يُقِمْنَ صُلْبَهُ، فَإِنْ كَانَ لَا مَحَالَةَ، فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ، وَثُلُثٌ لِشَرَابِهِ، وَثُلُثٌ لِنَفَسِهِ».
[صحيح] - [رواه الإمام أحمد والترمذي والنسائي وابن ماجه] - [الأربعون النووية: 47]

مقداد بن معدیکرب رضی الله عنه روایت می‌کند که گفت: از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌ وسلم شنیدم که می‌فرمودند:
«هیچ انسانی ظرفی بدتر از شکم خود را پر نکرده است، برای فرزند آدم، چند لقمه‌ای بس است که کمر او را راست نگاه دارد [و قوای بدنش را حفظ کند]، اما اگر ناچار [به غذا خوردن بیشتر] شد، [نباید شکم را کامل پر کند] پس باید یک‌سوم [آن] برای غذا، یک‌سوم برای نوشیدنی و یک‌سوم برای تنفس [و نفَس کشیدن] باشد».
[صحیح] - [رواه الإمام أحمد والترمذي والنسائي وابن ماجه] - [الأربعون النووية - 47]

توضیح

پیامبر گرامی صلی‌الله‌علیه‌وسلم ما را به اصلی از اصول پزشکی رهنمون می‌سازند که همان پیشگیری است؛ راهی که انسان به وسیله آن سلامت خویش را حفظ می‌کند و آن کمخوری است، انسان باید تنها به اندازه‌ای بخورد که گرسنگی‌اش را برطرف کند و او را برای انجام کارهای ضروری توانا سازد، بی‌گمان بدترین ظرفی که پر می‌شود شکم است؛ زیرا پیامدِ پرخوری، بیماری‌های مهلک و بی‌شماری است که به‌صورت زودرس یا دیررس، و درونی یا بیرونی پدیدار می‌گردد. سپس پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرمایند: اگر انسان ناچار است سیر بخورد، باید میزان خوراک او یک‌سوم، نوشیدنی یک‌سوم و یک‌سوم دیگر برای تنفس باشد تا دچار تنگی نفس، آسیب و کسالت نشود، و از انجام واجباتی که الله متعال در امر دین و دنیایش بر عهده‌اش نهاده بازنماند.

از فوائد حدیث

1. اجتناب از زياده روى درخوردن و نوشیدن، بنیادی است جامع برای همه اصول پزشکی، چرا که در فراوانی سیری، بیماری‌ها و رنجورهای بی‌شماری نهفته است.
2. هدف از خوردن، حفظ تندرستی و قوّت است و به واسطه این دو، سلامت زندگی به دست می‌آید.
3. پر کردن شکم از غذا، هم آسیب‌های بدنی و هم آسیب‌های دینی به دنبال دارد، عمر رضی‌الله‌عنه می‌گوید: «از پر بودن شکم بپرهیزید؛ زیرا بدن را فاسد می‌کند و انسان را از نماز باز می‌دارد».
4. احکام خوردن: خوردن از نظر حکم شرعی به اقسام تقسیم می‌شود:
5. واجب: آنچه که زندگی به آن حفظ می‌شود و ترک آن موجب ضرر می‌گردد. جایز: آنچه بیش از اندازه لازم است و از ضرر آن بیمی نباشد.
6. حرام: آنچه که ضرر آن یقینی است.
7. مستحب: آنچه که به وسیله آن بر عبادت و اطاعت الله متعال یاری می‌جویند. این احکام در حدیث به صورت خلاصه در سه مرحله بیان شده است: یکم: پر کردن شکم، دوم: چند لقمه که قوای بدن را حفظ کند،
8. سوم: تقسیم ظرفیت شکم به سه بخش برای غذا، نوشیدنی و نفس، تمام اینها در صورتی است که نوع خوراک، حلال باشد.
9. این حدیث یکی از قواعد پزشکی است و از آنجا که علم پزشکی بر سه اصل استوار است: حفظ قوا، پرهیز (حمیه) و دفع فضولات (استفراغ)، این حدیث بر دو مورد اول احاطه دارد، همان‌گونه که الله متعال می‌فرمایند: «و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که او اسرافکاران را دوست نمی‌دارد» [الأعراف: 31].
10. این شریعت کامل، مصالح انسان را در دین و دنیای او در بر دارد.
11. از جملۀ علوم شرعی، اصول پزشکی و انواعی از آن است؛ چنانکه در مورد عسل و سیاه دانه (حبة السوداء) نیز احادیث وارد شده است.
12. احکام شریعت سرشار از حکمت است و بر دفع مفاسد و جلب مصالح استوار گردیده است.