بروز رسانی: هیچ آدمی ظرفی بدتر از شکم خود پر نکرده است. فرزند آدم را چند لقمه بس است که ستون بدنش را برپا دارد. و اگر ناچار باشد [بیشتر بخورد]، پس یک‌سوم برای خوراکش، یک‌سوم برای نوشیدنی‌اش، و یک‌سوم برای نفسش باشد

عَنْ المِقْدَامِ بْنِ مَعْدِي كَرِبَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ:
«مَا مَلأَ آدَمِيٌّ وِعَاءً شَرًّا مِنْ بَطْنٍ، بِحَسْبِ ابْنِ آدَمَ أَكَلاَتٌ يُقِمْنَ صُلْبَهُ، فَإِنْ كَانَ لَا مَحَالَةَ، فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ، وَثُلُثٌ لِشَرَابِهِ، وَثُلُثٌ لِنَفَسِهِ».
[صحيح] - [رواه الإمام أحمد والترمذي والنسائي وابن ماجه] - [الأربعون النووية: 47]

از مقدام بن معدی کرب ‌رضی‌الله‌عنه روایت است که گفت: شنیدم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرمود:
«هیچ آدمی ظرفی بدتر از شکم خود پر نکرده است. فرزند آدم را چند لقمه بس است که ستون بدنش را برپا دارد. و اگر ناچار باشد [بیشتر بخورد]، پس یک‌سوم برای خوراکش، یک‌سوم برای نوشیدنی‌اش، و یک‌سوم برای نفسش باشد.»
[صحیح است] - [رواه الإمام أحمد والترمذي والنسائي وابن ماجه] - [الأربعون النووية - 47]

شرح

پیامبر بزرگوار صلی‌الله‌علیه‌وسلم، ما را به یکی از اصول طب راهنمایی می‌کند، و آن پیشگیری است که انسان به‌وسیلهٔ آن سلامت خود را حفظ می‌نماید؛ و آن کم‌خوردن است. بلکه باید به اندازه‌ای بخورد که گرسنگی‌اش را برطرف کرده و او را بر انجام کارهای لازم نیرومند سازد. و به‌راستی بدترین ظرفی که پر می‌شود شکم است، چرا که از پرخوری بیماری‌های مهلکی به وجود می‌آید که شمارش‌ناپذیرند، چه زود و چه دیر، چه درون و چه برون. سپس رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: اگر انسان ناگزیر از سیر شدن است، باید خوردن را به اندازه‌ی یک‌سوم قرار دهد، و یک‌سوم دیگر را برای نوشیدن، و یک‌سوم را برای نفس کشیدن بگذارد، تا دچار تنگی و زیان نشود و سستی در انجام آنچه خداوند در امور دین یا دنیایش بر او واجب کرده، به سراغش نیاید.

از نکات این حدیث

1. خودداری از افراط در خوردن و آشامیدن، و این اصلی جامع برای همهٔ اصول طب است؛ زیرا پرخوری موجب بیماری‌ها و ناخوشی‌های فراوان می‌گردد.
2. هدف از خوردن، حفظ سلامتی و نیروست، و با آن‌ها زندگی سالم باقی می‌ماند.
3. پرکردن شکم از غذا زیان‌های جسمی و دینی دارد. عمر رضی‌الله‌عنه گفت: «بپرهیزید از پرخوری، چرا که آن موجب تباهی بدن و سستی در نماز می‌گردد.»
4. خوردن از نظر حکم به چند بخش تقسیم می‌شود:
5. واجب: آن چیزی است که به‌وسیلهٔ آن زندگی حفظ می‌شود و ترک آن به زیان می‌انجامد.
6. جایز: چیزی است که بیش از مقدار واجب باشد و بیمِ ضررش نرود.
7. مکروه: چیزی است که بیمِ زیان از آن می‌رود.
8. حرام: چیزی است که زیان آن معلوم و قطعی است.
9. مستحب: آن است که انسان به‌وسیلهٔ آن بر عبادت و اطاعت خدا یاری گیرد.
10. و همهٔ این‌ها در حدیث به سه مرتبه خلاصه شده است:
11. ۱. پر کردن شکم.
12. ۲. مقداری خوراک یا چند لقمه که ستون بدن را برپا دارد.
13. ۳. فرمایش پیامبر: «یک‌سوم برای خوراکش، یک‌سوم برای نوشیدنی‌اش، و یک‌سوم برای نفسش.»
14. و همهٔ این‌ها در صورتی است که جنس خوراک حلال باشد.
15. این حدیث، قاعده‌ای از قواعد علم پزشکی است. و چون علم پزشکی بر سه اصل استوار است: حفظ نیرو، پرهیز، و دفع مواد زائد، حدیث بر دو اصل نخستین شامل شده است. چنان‌که خداوند متعال در فرمایش خود می‌گوید:
16. «و بخورید و بیاشامید، و اسراف نکنید؛ همانا او اسراف‌کنندگان را دوست نمی‌دارد.» (اعراف: ۳۱)
17. کمال این شریعت در آن است که مصالح انسان را در دین و دنیایش دربر گرفته است.
18. از علوم شریعت، اصول طب و انواعی از آن است؛ همان‌گونه که دربارهٔ عسل و سیاه‌دانه آمده است.
19. شامل بودن احکام شریعت بر حکمت، و اینکه آن‌ها بر پایهٔ دفع زیان‌ها و جلب منافع بنا شده‌اند.