حديث: اللَّهُمَّ بِك أَصْبَحْنَا وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِك نَحْيَا، وَبِك نَمُوتُ، وَإِلَيْك النُّشُورُ

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ: «اللهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ النُّشُورُ» وَإِذَا أَمْسَى قَالَ: «بِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ النُّشُورُ» قَالَ: وَمَرَّةً أُخْرَى: «وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ».
[حسن] - [رواه أبو داود والترمذي والنسائي في الكبرى وابن ماجه] - [السنن الكبرى للنسائي: 10323]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم:
چون صبح می کردند، این دعا را می خواندند: «اللَّهُمَّ بِك أَصْبَحْنَا وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِك نَحْيَا، وَبِك نَمُوتُ، وَإِلَيْك النُّشُورُ»، «بار الها، به امر تو صبح کرديم و شام نموديم و به امر تو زنده می شویم و می ميريم و بازگشت همه بسوی توست». و چون شب فرا می رسید می فرمودند: «اللَّهُمَّ بِكَ أمْسَيْنَا، وبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإلْيَكَ الْمَصِيرُ»، «بار الها، به امر تو شام نموديم و به امر تو زنده می شویم و می ميريم و بازگشت بسوی توست».
[حسن] - - [سنن کبری نسایی - 10323]

توضیح

وی صلی الله علیه وسلم هنگامی که صبح می نمودند، و آن اول روز است با طلوع فجر، می فرمودند:
(اللَّهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا) پوشیده به حفظ تو، و سراسر پوشیده در نعمت تو، مشغول یاد تو، یاری جویان به نام تو، پوشیده به توفیق تو، متحرک به قدرت و نیروی تو، (وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ) یعنی مانند لفظ قبلی مگر این که هنگام شام بگوید: اللهم بك أمسينا، فباسمك المُحْيِي نَحْيَا، وباسمك المُميت نموت، یعنی بار الها! به امر تو شام کردیم، و به نام المُحْيِي تو زنده می شویم، و به نام الممیت تو میمیریم، (وَإِلَيْكَ النُّشُورُ) و برانگیخته شدن پس از مرگ بسوی توست، و جدایی پس از یکجایی، حال ما به همین منوال در همه اوقات، و در سایر حالات، و هرگز از آن جدا نمی شوم و آن را رها نمی کنم.
و هرگاه بعد از عصر وقت شام داخل شد، می فرمودند: (اللَّهُمَّ بِكَ أَمْسَيْنَا، وبكَ أصبحنا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ المَصِيْر) و مرجع در دنیا، و بازگشت در آخرت، تو به مرا زندگی می‌کنی و تو مرا می‌میرانی.

از فوائد حدیث

1. مستحب بودن خواندن این دعا صبح و شام، بنابر پیروی از پیامبر صلی الله علیه وسلم.
2. نیازمندی بنده برای پروردگارش در همه احوال و اوقات.
3. در خواندن اذکار بهتر است، صبح از طلوع فجر تا طلوع آفتاب در اول وقت روز خوانده شود، و از بعد از عصر تا قبل از غروب آفتاب خوانده شود، اگر بعد از آن بخواند - یعنی: صبح بعد از بلند شدن آفتاب- جایز است، و اگر بعد از ظهر آن را بخواند جایز است، و اگر بعد از مغرب بخواند جایز است، پس آن وقت، وقت ذکر است.
4. به مناسبت گفتن «وإليك النُّشور» در صبح، او را به یاد زنده شدن و برانگیخته شدن بزرگتر می اندازد که مردم می میرند و در روز قیامت برانگیخته می شوند، و این برانگیخته شدن جدید است، و روزی جدیدیست که ارواح برگشتانده می شوند، و مردم منتشر می شوند، و این صبح جدیدی را که الله متعال آفریده است، تنفس می کند، تا گواهی باشد بر فرزند آدم، و اوقات و روزگار آن گنجینۀ اعمال ما می باشد.
5. و مناسبت فرمودهء وی: «وإليك المصير»، هنگام شام، زمانی كه مردم از كار، مصلحت و معیشت خود بر می گردند، و به خانه های خود بر می گردند، و بعد از آن که متفرق شده به استراحت مى‌روند، او را به یاد بازگشت به سوی الله تبارک و تعالی می آورد، که به او رجوع و بازگشت و مصیر همه است.