حديث: إِنَّ هَاتَيْنِ الصَّلَاتَيْنِ أَثْقَلُ الصَّلَوَاتِ عَلَى الْمُنَافِقِينَ، وَلَوْ تَعْلَمُونَ مَا فِيهِمَا لَأَتَيْتُمُوهُمَا، وَلَوْ حَبْوًا عَلَى الرُّكَبِ

عن أُبيِّ بن كعبٍ رضي الله عنه قال:
صلَّى بنا رسولُ الله صلى الله عليه وسلم يومًا الصُّبحَ فقال: «أشاهِد فُلان؟» قالوا: لا، قال: «أشاهِدٌ فُلان؟» قالوا: لا، قال: «إنَّ هاتيَنِ الصَّلاتين أثقَلُ الصَّلَواتِ على المُنافقين، ولو تعلمون ما فيهما لأتيتُمُوهما ولو حَبْوًا على الرُّكب، وإن الصفَّ الأوّلَ على مِثلِ صَفِّ الملائكة، ولو عَلِمتُم ما فضيلتُه لابتَدَرتُموهُ، وإنّ صلاةَ الرجل مع الرجل أزكى من صلاتِه وحدَه، وصلاتَه مع الرجلَين أزكى من صلاتِه مع الرجل، وما كَثُرَ فهو أحبُّ إلى الله تعالى».
[صحيح] - [رواه أبو داود والنسائي وأحمد] - [سنن أبي داود: 554]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابی بن کعب رضی الله عنه روایت است که می فرمود:
روزی رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز فجررا با ما خوانده و فرمودند: «أَشَاهِدٌ فُلَانٌ»: «آیا فلانی در جماعت شرکت داشت؟» گفتند: نه؛ فرمودند: «أَشَاهِدٌ فُلَانٌ»: «آیا فلانی در جماعت حضور داشت؟» گفتند: نه؛ فرمودند: «إِنَّ هَاتَيْنِ الصَّلَاتَيْنِ أَثْقَلُ الصَّلَوَاتِ عَلَى الْمُنَافِقِينَ، وَلَوْ تَعْلَمُونَ مَا فِيهِمَا لَأَتَيْتُمُوهُمَا، وَلَوْ حَبْوًا عَلَى الرُّكَبِ، وَإِنَّ الصَّفَّ الْأَوَّلَ عَلَى مِثْلِ صَفِّ الْمَلَائِكَةِ وَلَوْ عَلِمْتُمْ مَا فَضِيلَتُهُ لَابْتَدَرْتُمُوهُ، وَإِنَّ صَلَاةَ الرَّجُلِ مَعَ الرَّجُلِ أَزْكَى مِنْ صَلَاتِهِ وَحْدَهُ، وَصَلَاتُهُ مَعَ الرَّجُلَيْنِ أَزْكَى مِنْ صَلَاتِهِ مَعَ الرَّجُلِ، وَمَا كَثُرَ فَهُوَ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى». «این دو نماز (فجر و عشاء) دشوارترین نمازها برای منافقین هستند؛ و اگر فضیلت و ثواب این دو نماز را می دانستند، برای خواندن آنها به جماعت، چهار دست و پا هم که شده شرکت می کردند؛ و صف اول همچون صف ملائکه می باشد و اگر فضیلت آن را می دانستید برای آن از یکدیگر سبقت می گرفتید؛ و نماز مرد با مردی دیگر، بهتر از نماز وی به تنهایی می باشد؛ و نماز او با دو مرد بهتر از نماز وی با یک مرد می باشد. و هر چه تعداد کسانی که با هم نماز جماعت می خوانند بیشتر باشد، نزد الله محبوب تر است».
[صحیح] - - [سنن ابو داود - 554]

توضیح

روزی رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز فجر را با ما خوانده و فرمودند: «آیا فلانی در جماعت شرکت داشت؟» صحابه گفتند: نه. فرمودند: «آیا فلانی در جماعت حضور داشت؟» برای شخص دیگر، گفتند: نه. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: دشوارترین نمازها برای منافقان، نماز عشاء و صبح می باشند؛ چون در این وقت کسالت غلبه می کند، و نیز خودنمایی در حد اقل آن می باشد، چونکه در تاریکی شب دیده نمی شوند.
و ای مومنان! اگر اجر و پاداش مضاعف نماز فجر و خفتن باخبر شوید - چون اجر و پاداش به اندازه ی مشقت است - برای شرکت در این دو نماز به جماعت همراه مسلمانان، چهار دست و پا وزانو هم که شده خود را به مسجد می رساندید.
نزدیکی صف اوّل به امام، مانند نزدیکی صف فرشتگان به الله متعال است، و اگر مؤمنان از فضیلت صف اول بدانند، به سوی آن می شتافتند. و این که ادای نماز یک مرد با مرد دیگر ثواب و اثر بزرگتر دارد از ادای نماز بشکل انفرادی، و ادای نماز او با دو مرد بهتر است از ادای نماز با یک فرد. و نمازی که در آن نماز گذاران بیشتر باشد نزد الله متعال محبوبتر و بهتر است.

از فوائد حدیث

1. جواز احوالپرسی امام مسجد از احوال نمازگزاران، و جویایی احوال کسانی که غایب هستند.
2. پابندی به نماز جماعت، به ويژه نماز خفتن و صبح، چون این دو نماز از نشانه های ايمان است.
3. بزرگی اجر نماز خفتن و صبح؛ چون با ادای آنها مجاهدت نفس و صبر در طاعت نهفته است، بنابر این از دیگر نمازها اجر بزرگتر دارند.
4. نماز جماعت با یکتن و یا بیشتر از آن ادا می شود.
5. بیان فضیلت صف اول، و تشویق بر مبادرت ورزیدن به آن
6. فضیلت بیشتر بودن جماعت، چون هرچند جماعت بزرگتر باشد اجر بیشتر دارد.
7. اعمال نیک در فضیلت باهم تفاوت دارند، بنابر برتریت بخشیدن شارع برای آنها، و بآنچه که حالات به آن توصیف می شود.