فەرموودە: هەرشتێک خوێن بڕژێنێت بەکاریبهێنن، ولەو گۆشتە بخۆن کە ناوی خودای لەسەر هێنراوە، بەڵام ددان وچڕنووکەکان بەکارمەهێنن بۆ سەربڕینی، هۆی ئەمەتان پێدەڵێم: چونکە ددان ئێسکە، وچڕنووکەکان چەقۆی حەبەشییەکانە

عن رَافِع بْن خَدِيج رضي الله عنه قال: «كُنَّا مَعَ رَسُولِ الله صلى الله عليه وسلم بِذِي الْحُلَيْفَةِ مِنْ تِهَامَةَ، فَأَصَابَ النَّاسَ جُوعٌ فَأَصَابُوا إبِلاً وَغَنَماً، وَكَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي أُخْرَيَاتِ الْقَوْمِ، فَعَجِلُوا وَذَبَحُوا وَنَصَبُوا الْقُدُورَ فَأَمَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِالْقُدُورِ فَأُكْفِئَتْ، ثُمَّ قَسَمَ فَعَدَلَ عَشَرَةً مِنْ الْغَنَمِ بِبَعِيرٍ، فَنَدَّ مِنْهَا بَعِيرٌ فَطَلَبُوهُ فَأَعْيَاهُمْ، وَكَانَ فِي الْقَوْمِ خَيْلٌ يَسِيرَةٌ، فَأَهْوَى رَجُلٌ مِنْهُمْ بِسَهْمٍ، فَحَبَسَهُ الله، فَقَالَ: إنَّ لِهَذِهِ الْبَهَائِمِ أَوَابِدَ كَأَوَابِدِ الْوَحْشِ، فَمَا نَدَّ عَلَيْكُمْ مِنْهَا فَاصْنَعُوا بِهِ هَكَذَا، قُلْتُ: يَا رَسُولُ الله، إنَّا لاقُو الْعَدُوِّ غَداً، وَلَيْسَ مَعَنَا مُدىً، أَفَنَذْبَحُ بِالْقَصَبِ؟ قَالَ: مَا أَنْهَرَ الدَّمَ، وَذُكِرَ اسْمُ الله عَلَيْهِ، فَكُلُوهُ، لَيْسَ السِّنَّ وَالظُّفْرَ، وَسَأُحَدِّثُكُمْ عَنْ ذَلِكَ، أَمَّا السِّنُّ: فَعَظْمٌ، وَأَمَّا الظُّفْرُ: فَمُدَى الْحَبَشَةِ».
[صحيح] - [متفق عليه]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە ڕافیعی کوڕی خەدیجەوە -ڕەزاى خواى لێبێت- دەڵێت: «لەگەڵ پێغەمبەری خودا بووین -صلى اللە علیە وسلم- لە (ذي الحليفة) لە لای شاخێک، وخەڵکی تووشی برسێتی بوون ولە دەستکەوتی جەنگ هەندێک پەز و وشتر بوو، وپێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- لە پشتی خەڵکەکەوە بوو، وبەپەلە ئاژەڵەکانیان سەربڕی وگۆشتەکانیان کردە نێو مەنجەڵەوە وکوڵاندیان؛ (کاتێک پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- هات) فەرمانی کرد بەوەى مەنجەڵەکان سەرەو وژێر بکرێن (بڕژێندرێن) بۆیە سەرەو ژێر کران، پاشان ئەو ئاژەڵانەى کە لە دەستکەوتی جەنگدا بەدەست هێنرا بوو دابەشی کرد، دە پەز (مەڕ وبزنی) بەرامبەر بە یەک وشتر دانا، یەکێک لە وشترەکان ڕایکرد وخەڵکی بە ماندووبوونێکی زۆرەوە شوێنی کەوتن، تەنها چەند ئەسپێکی کەم هەبوو، کابرایەک تیرێکی وەشاند وبە ویستی خودا وشترەکە وەستا، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «هەندێ ئاژەڵ وەکو ئاژەڵی دڕندە وان، ئەگەر نەتانتوانى زاڵ بن بەسەریاندا بەم شێوەیە مامەڵەیان لەگەڵدا بکەن»، ووتم: ئەی پێغەمبەری خودا، ئێمەی سبەی ڕووبەڕووی دوژمن دەبینەوە، وچەقۆمان پێ نییە، ئایا بە قامیش (لێواری تیژی قامیش) سەریان ببڕین؟، -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «هەرشتێک خوێن بڕژێنێت بەکاریبهێنن، ولەو گۆشتە بخۆن کە ناوی خودای هێنراوە (لە کاتی سەربڕینی ئاژەڵەکە)، بەڵام ددان وچڕنووکەکان بەکارمەهێنن بۆ سەربڕینی، هۆی ئەمەتان پێدەڵێم: چونکە ددان ئێسکە، وچڕنووکەکان چەقۆی حەبەشییەکانە».
[صەحیحە] - [بوخاری و موسلیم هاوڕان لەسەری]

شیکردنەوە

ڕافیعی کوڕی خەدیج -ڕەزاى خواى لێبێت- باسی ئەوە دەکات لە هەڵمەتێک لە هەڵمەتەکانى ڕزگار کردن -غەزایەک لە غەزاکان- لەگەڵ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- لە شوێنێکدا بوون بە ناوى (ذو الحلیفة)، وخەڵکی تووشی برسێتی بوون، وشتر ومەڕوماڵاتی زۆریان دەستکەوت وەکو دەستکەوتنی جەنگ، وهەندێک لەو دەستکەوتانەیان سەربڕی وچاوەڕێی دابەشکردنیان نەبوون، لە کاتێکدا ئەوان گۆشتی ئاژەڵەکانیان لە نێو مەنجەڵەکان دەکوڵاند؛ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- درەنگ هات بۆ لایان؛ وفەرمانى کرد بەوەى مەنجەڵەکان سەرەو خوار بکەنەوە (بیڕژێنن) وخۆڵیان خستە نێو مەنجەڵەکانەوە بۆ ئەوەى کەس گۆشت لێنەنێت هەتاوەکو دەستکەوتەکە دابەش دەکرێت، وپێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی دەستکەوتی جەنگ حەڵاڵتر نییە لە گۆشتی مردوو -واتە: بردنی بە بێ دابەشکردن حەرامە هەروەکو گۆشتی مردوو-، پاشان دەستکەوتەکەى دابەشکرد یەک وشتر بەرامبەر دە پەز (مەڕ وبزن)، وپاشان هەرکەسێک بە گوێرەی بەشی خۆی ئاژەڵەکەى سەربڕی، بەڵام وشترێک ڕایکرد ونەیانتوانى بیگرن ئەمیش بەهۆی کەمی ئەسپەوە، پیاوێک تیرێکی تێگرت و بە ئیزنی خودا وەستا، وپێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: هەندێ ئاژەڵ وەکو ئاژەڵی دڕندە وان، ئەگەر نەتانتوانى زاڵ بن بەسەریاندا بەم شێوەیە مامەڵەیان لەگەڵدا بکەن. پاشان پرسیاریان لە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- کرد سەبارەت بەوەى بە چی کەرەستەیەک ئاژەڵەکان سەر ببڕن، ئەویش فەرمووی هەرشتێک ببێتە هۆی ئەوەى خوێن بڕژێت وناوی خودا بهێنرێت لە کاتی سەربڕیندا، ئەوا دروستە، چڕنوکەکان (نینۆکەکان) ئەگەر بەسترا بێت بە دەستی مرۆڤەوە یاخود جیا بێت (مەبەست چڕنووکی هەندێک ئاژەڵە کە زۆر توند وبەهێزە)؛ ئەوا ئەمە دروست نییە بەکاربهێنرێت چونکە چەقۆی کافرەکانە، وهەروەها نابێت بە ددان (مەبەست ددانى هەندێک ئاژەڵە کە درێژ وتوند وبەهێزە) ئاژەڵ سەر ببڕدرێت چونکە ددان ئێسکە؛ واتا سەربڕینی ئاژەڵ بە هەموو جۆرە ئێسکێک دروست نییە.