Hadith: “ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਭੱਜ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਏ, ਉਸ ਨਾਲ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰੋ।”
عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ رَضيَ اللهُ عنهُ قَالَ:
كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِذِي الحُلَيْفَةِ، فَأَصَابَ النَّاسَ جُوعٌ، فَأَصَابُوا إِبِلًا وَغَنَمًا، قَالَ: وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي أُخْرَيَاتِ القَوْمِ، فَعَجِلُوا، وَذَبَحُوا، وَنَصَبُوا القُدُورَ، فَأَمَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالقُدُورِ، فَأُكْفِئَتْ، ثُمَّ قَسَمَ، فَعَدَلَ عَشَرَةً مِنَ الغَنَمِ بِبَعِيرٍ فَنَدَّ مِنْهَا بَعِيرٌ، فَطَلَبُوهُ، فَأَعْيَاهُمْ وَكَانَ فِي القَوْمِ خَيْلٌ يَسِيرَةٌ، فَأَهْوَى رَجُلٌ مِنْهُمْ بِسَهْمٍ، فَحَبَسَهُ اللَّهُ، ثُمَّ قَالَ: «إِنَّ لِهَذِهِ البَهَائِمِ أَوَابِدَ كَأَوَابِدِ الوَحْشِ، فَمَا غَلَبَكُمْ مِنْهَا فَاصْنَعُوا بِهِ هَكَذَا»، فَقَالَ أي رافع: إِنَّا نَرْجُو -أَوْ نَخَافُ- العَدُوَّ غَدًا، وَلَيْسَتْ مَعَنَا مُدًى، أَفَنَذْبَحُ بِالقَصَبِ؟ قَالَ: «مَا أَنْهَرَ الدَّمَ، وَذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ فَكُلُوهُ، لَيْسَ السِّنَّ وَالظُّفُرَ، وَسَأُحَدِّثُكُمْ عَنْ ذَلِكَ: أَمَّا السِّنُّ فَعَظْمٌ، وَأَمَّا الظُّفُرُ فَمُدَى الحَبَشَةِ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 2488]
المزيــد ...
ਰਾਫ਼ਿਅ ਬਿਨ ਖਦੀਜ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:
ਅਸੀਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ੁਲ-ਹੁਲੈਫ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਊਠ ਅਤੇ ਭੇੜਾਂ ਮਿਲ ਗਈਆਂ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਕੌਮ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਕੀਤੀ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਜਬਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੰਡੀਆਂ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਹੰਡੀਆਂ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਉਹ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਫਿਰ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਿਆ ਅਤੇ ਦਸ ਭੇੜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਊਠ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਊਠ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਉਹ ਥਕ ਗਏ। ਕੌਮ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਘੋੜੇ ਵੀ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਉਸ ਊਠ ਵੱਲ ਤੀਰ ਮਾਰਿਆ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: « “ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਭੱਜ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਏ, ਉਸ ਨਾਲ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰੋ।”» ਰਾਫ਼ਿਅ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ) ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਅਸੀਂ ਕੱਲ੍ਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ (ਜਾਂ ਡਰ) ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਛੁਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਕਾਸ਼ (ਬਾਂਸ) ਨਾਲ ਜਬਹ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ?” ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:
“ਜੋ ਚੀਜ਼ ਖੂਨ ਵਗਾ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨਾਲ ਜਬਹ ਕਰੋ ਅਤੇ ਖਾਓ — ਪਰ ਦੰਦ ਅਤੇ ਨਖ ਨਾਲ ਨਹੀਂ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ: ਦੰਦ ਹੱਡੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਖ ਹਬਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਛੁਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।”
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري - 2488]
ਰਾਫ਼ਿਅ ਬਿਨ ਖਦੀਜ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ੁਲ-ਹੁਲੈਫ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਰਕਾਂ ਵਲੋਂ ਕੁਝ ਊਠ ਅਤੇ ਭੇੜਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗਨੀਮਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਲਦੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਜਾਨਵਰ ਜਬਹ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਹੰਡੀਆਂ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਬਿਨਾਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਤੋਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲਈ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਕੌਮ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹੰਡੀਆਂ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੰਡੀਆਂ ਉਲਟ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਸ ਪੱਕ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਫਿਰ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਗਨੀਮਤ ਦੀ ਵੰਡ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਦਸ ਭੇੜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਊਠ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਊਠਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਭੱਜ ਗਿਆ, ਲੋਕ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੌੜੇ ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਨਹੀਂ ਸਕੇ। ਘੋੜੇ ਵੀ ਥੋੜੇ ਸਨ, ਤਦ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਉਸ ਊਠ ਵੱਲ ਤੀਰ ਮਾਰਿਆ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।ਤਦ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਆ: ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਰੇਲੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸੁਭਾਉ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਜਾਨਵਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਨਾ ਸਕੋ, ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰੋ। ਰਾਫ਼ਿਅ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਅਸੀਂ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਧਾਰ/ਕਿਨਾਰ ਸਾਡੇ ਜਬਹ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਬਹ ਕਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਉਸ ਲਈ ਚਾਕੂ ਨਹੀਂ ਹੈ — ਕੀ ਅਸੀਂ ਖਾਲੀ ਅੰਦਰਲੇ ਬਾਂਸਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਨਾਲ ਜਬਹ ਕਰੀਏ?" ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: “ਜਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਖੂਨ ਨੂੰ ਵਗਾ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤਰੀਂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਦੇਵੇ, ਅਤੇ ਜਿਸ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ — ਉਸ ਨਾਲ ਜਬਹ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਓ। ਪਰ ਦੰਦ ਅਤੇ ਨਖ ਨਾਲ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ: ਦੰਦ ਹੱਡੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਖ ਹਬਸ਼ ਦੇ ਕਾਫ਼ਿਰ ਲੋਕ ਛੁਰੀ ਵਾਂਗ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।”
Benefits from the Hadith
- ਇਹ ਹਦੀਸ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੀ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ — ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਫੌਜ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚੱਲਦੇ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਝਾਵ ਅਤੇ ਨਸੀਹਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਦਿਲੀ ਨਾਲ ਕਬੂਲ ਕਰਦੇ ਸਨ।
- ਇਸ ਹਾਦਿਸ਼ ਤੋਂ ਇਹ ਸਿੱਖ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਮਾਮ (ਆਗੂ) ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਿਆਇਆ ਅਤੇ ਫੌਜ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਤਅਦੀਬ (ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ) ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲਏ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਹਿਸ਼ ਸੀ।
- ਸਹਾਬਾ ਕਰਾਮ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਤਿਆਰੀ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਸਨ।
- ਗਨੀਮਤ ਤੋਂ ਹਿੱਸਾ ਵੰਡਣ ਤੱਕ ਕੁਝ ਲੈਣ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ।
- ਨਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਜਿਹਾਦ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ; ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਫਤਿਹ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ।
- ਨੁਵਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ: ਜੇ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਜੰਗਲੀ ਹੋ ਕੇ ਉਟ, ਗਾਂ, ਘੋੜਾ ਜਾਂ ਭੇੜ ਆਦਿ ਨੂੰ ਭੱਜਾ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵਾਂਗ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਲੈਣਾ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ।
- ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਜਾਇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਜਜ਼ੀਆ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਰਤਾਂ ਹਨ:
- 1- ਇਹ ਖਾਣ ਲਈ ਹਲਾਲ ਹੋਵੇ।
- 2- ਇਸ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ; ਜੋ ਜਾਨਵਰ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਹਾਲ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵਾਂਗ ਹੈ।
- 3- ਇਹ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਹੋਵੇ; ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਾਨਵਰ ਲਈ ਜਜ਼ੀਆ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।
- ਜਜ਼ੀਆ ਦੀ ਸਹੀਤਾ ਲਈ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- 1- ਜਜ਼ੀਆ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਯੋਗ ਹੋਵੇ, ਯਾਨੀ ਅਕਲਮੰਦ, ਫਰਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਮੂਸਲਮਾਨ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬੀ ਹੋਵੇ।
- 2- ਜਜ਼ੀਆ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਜਾਵੇ।
- 3- ਜਜ਼ੀਆ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੰਦ ਯੋਗ ਹੋਵੇ, ਯਾਨੀ ਕੋਈ ਵੀ ਧਾਤੂ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਦਾਂਤ ਜਾਂ ਨਖ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋ।
- 4- ਜਜ਼ੀਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜੋ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ, ਅਤੇ ਗਰਦੀ, ਗਲੇ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।