حديث: أفْلَحَ إنْ صَدَقَ»: «اگر راست بگويد، رستگار است

عَنْ طَلْحَةَ بْنِ عُبَيْدِ اللهِ رضي الله عنه قَالَ:
جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنْ أَهْلِ نَجْدٍ ثَائِرُ الرَّأْسِ، نَسْمَعُ دَوِيَّ صَوْتِهِ، وَلَا نَفْقَهُ مَا يَقُولُ حَتَّى دَنَا مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَإِذَا هُوَ يَسْأَلُ عَنِ الْإِسْلَامِ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «خَمْسُ صَلَوَاتٍ فِي الْيَوْمِ وَاللَّيْلَةِ» فَقَالَ: هَلْ عَلَيَّ غَيْرُهُنَّ؟ قَالَ: «لَا، إِلَّا أَنْ تَطَّوَّعَ، وَصِيَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ»، فَقَالَ: هَلْ عَلَيَّ غَيْرُهُ؟ فَقَالَ: «لَا، إِلَّا أَنْ تَطَّوَّعَ»، وَذَكَرَ لَهُ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الزَّكَاةَ، فَقَالَ: هَلْ عَلَيَّ غَيْرُهَا؟ قَالَ: «لَا، إِلَّا أَنْ تَطَّوَّعَ»، قَالَ: فَأَدْبَرَ الرَّجُلُ، وَهُوَ يَقُولُ: وَاللهِ، لَا أَزِيدُ عَلَى هَذَا، وَلَا أَنْقُصُ مِنْهُ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «أَفْلَحَ إِنْ صَدَقَ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح مسلم: 11]

از طلحة بن عبيدالله رضی الله عنه روایت است که می گويد:
مردی از اهالیِ نجد، با موهايی ژوليده نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمد؛ پژواک صدايش را از دور می شنيديم، ولی نمی فهميديم چه می گويد تا اينکه به رسول الله صلى الله عليه وسلم نزديک شد و دريافتيم که درباره ی اسلام می پرسد. پس رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «خَمْسُ صَلَواتٍ في اليَوْمِ وَاللَّيْلَةِ»: «در شبانه روز پنج وقت نماز است». پرسيد: آيا جز اين پنج نماز ديگری هم بر من واجب است؟ فرمود: «لا، إِلا أنْ تَطَّوَّعَ»: «خير؛ مگر اينکه خود بخواهی نماز بخوانی». آنگاه رسول الله صلى الله عليه وسلم افزود: «وَصِيامُ شَهْرِ رَمَضَانَ»: «و روزه ی رمضان نيز واجب است». آن مرد سؤال کرد: آيا روزه ی ديگری هم بر من واجب است؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «لا، إِلا أنْ تَطَّوَّعَ»: «خير؛ مگر اينکه خود بخواهی روزه بگیری». سپس رسول الله صلى الله عليه وسلم زکات را برايش ذکر کرد. آن مرد پرسيد: آيا جز زکات، صدقه ی ديگری هم بر من واجب است؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «لا، إِلا أنْ تَطَّوَّعَ»: «خير؛ مگر اينکه خود بخواهی صدقه بدهی». آنگاه مرد مذکور درحالی بازگشت که می گفت: به الله سوگند بر اين واجبات نه چيزی می افزايم و نه چيزی از آنها می کاهم. این بود که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «أفْلَحَ إنْ صَدَقَ»: «اگر راست بگويد، رستگار است».
[صحیح] - [متفق علیه] - [صحیح مسلم - 11]

توضیح

مردی از اهل نجد با موهایی ژولیده و صدایی بلند نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم می آید؛ صحابه رضی الله عنهم سخنان وی را نمی فهمند تا اینکه به رسول الله صلی الله علیه وسلم نزدیک می شود و از ایشان در مورد تکالیف شرعی در اسلام می پرسد.
و رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز آغاز نموده و به وی خبر می دهد که الله متعال پنج وقت نماز در هر شبانه روز بر وی فرض کرده است؛
وی می گوید: آیا غیر از نمازهای پنجگانه، نماز دیگری بر من واجب است؟
رسول الله صلی الله علیه وسلم پاسخ می دهد: نخیر، مگر اینکه خود بخواهی علاوه بر این نمازها، نماز دیگری بخوانی.
سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: از جمله مواردی که الله متعال بر تو فرض کرده است، روزه گرفتن ماه رمضان می باشد.
آن مرد می گوید: آیا جز روزه گرفتن این ماه، روزه ی دیگری بر من واجب است؟
رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: نخیر، مگر اینکه خود بخواهی که روزه بگیری.
سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد زکات با وی سخن می گوید.
آن مرد می گوید: بعد از پرداخت زکات، صدقه ی دیگری هم بر من واجب است که ادا کنم؟
رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: جز این صدقه ای بر تو واجب نیست مگر اینکه خود بخواهی صدقه ای بپردازی.
بعد از اینکه فرد مذکور تکالیف شرعی را از رسول الله صلی الله علیه وسلم جویا می شود، درحالی بازمی گردد که به الله سوگند یاد می کند به آنچه الله متعال بر وی فرض کرده است، بدون هرگونه افزایش و کاهشی پایبند خواهد بود. به دنبال آن رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: اگر در سوگندی که یاد کرد، صادق باشد، رستگار و سعادتمند خواهد بود.

از فوائد حدیث

1. آسانگیری شریعت اسلامی و سهولت آن برای مکلفان.
2. برخورد نیک او صلی الله علیه وسلم با این مرد باعث شد که به او نزدیک شود و از او سؤال کند.
3. دعوت به سوی الله متعال باید از موارد مهمتر آغاز شود.
4. اسلام دین عقیده و عمل است، که در آن عمل بدون ایمان و ایمان بدون عمل هیچ سودی ندارد.
5. اهمیت این اعمال و اینکه آنها از جمله ارکان اسلام است.
6. نماز جمعه جزء نمازهای واجب پنج گانه است؛ زیرا نماز جمعه در عوض نماز ظهر روز جمعه می باشد برای کسانی که بر آنان واجب شده باشد.
7. پیامبر صلی الله علیه وسلم آموزش آن مرد را به فرایض اسلام آغاز کرد، که آنها ارکان اسلام است بعد از شهادتین؛ چون او مسلمان بود، و حج را ذکر نکرد؛ چون حج فرض نشده بود، و یا این که وقتش نرسیده بود.
8. اگر انسان بر واجبات شرعی اکتفا کند رستگار می شود، اما این بدان معنا نیست که به نوافل رو نیاورد؛ زیرا در روز قیامت نوافل (اختیاری) تکمیل کنندۀ فرایض می شوند.