હદીષ: તમારા માંથી સૌથી શ્રેષ્ઠ મારા સમયના લોકો છે, પછી તે લોકો જેઓ તેમના પછી આવશે, પછી તે લોકો જેઓ તેમના પછી આવશે

عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
«خَيْرُكُمْ قَرْنِي، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ» قَالَ عِمْرَانُ: لاَ أَدْرِي أَذَكَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدُ قَرْنَيْنِ أَوْ ثَلاَثَةً، قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ بَعْدَكُمْ قَوْمًا يَخُونُونَ وَلاَ يُؤْتَمَنُونَ، وَيَشْهَدُونَ وَلاَ يُسْتَشْهَدُونَ، وَيَنْذِرُونَ وَلاَ يَفُونَ، وَيَظْهَرُ فِيهِمُ السِّمَنُ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 2651]

ઇમરાન બિન હુસૈન રઝી અલ્લાહુ અન્હુ રિવાયત કરે છે, તેમણે કહ્યું: નબી સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું:
તમારા માંથી સૌથી શ્રેષ્ઠ મારા સમયના લોકો છે, પછી તે લોકો જેઓ તેમના પછી આવશે, પછી તે લોકો જેઓ તેમના પછી આવશે, ઇમરાન રઝી.એ કહ્યું : હું નથી જાણતો કે આપ સ.લ.તેમના પછી બે ઝમાનાનો ઉલ્લેખ કર્યો કે ત્રણ સદીનો, આપ સ.લ.એ કહ્યું : તમારા પછી એવા લોકો પેદા થશે, જેઓ ખિયાનત કરતા હશે અને અમાનતનો ખ્યાલ નહિ રાખતા હોય, તેમને સાક્ષી માટે બોલાવવામાં નહિ આવે તો પણ તેઓ સાક્ષી આપતા હશે, નઝરો માનશે પરંતુ તેને પુરી નહિ કરે, મોટપો તેમનામાં સામાન્ય હશે.
[સહીહ (આ હદીષ સાચા દરજજાની છે)] - [મુત્તફકુન્ અલયહિ] - [સહીહુલ્ બુખારી - 2651]

સમજુતી

આપ સ.લ.એ જણાવ્યું કે એક જ સમયમાં ભેગી થનાર લોકોનું સૌથી શ્રેષ્ઠ જૂથ તે લોકોનું છે, જેઓ આપ સ.લ.ના સમયમાં હતા, ત્યારબાદ તે મોમિનોનું જૂથ જેઓએ સહાબાના સમયમાં હતા, તેમણે આપ સ.લ.નો સમય નથી જોયો, તેમના પછી તાબઇ લોકો તેમના પછીના લોકો અને ત્યારબાદ તેમના પછીના લોકો જેઓ તેમનું અનુસરણ કરતા હતા, અને રિવાયત કરનાર સહાબીને શંકા થઈ કે આપ સ.લ.એ ચોથી સદીનું વર્ણન કર્યું હશે કે નહીં કર્યું હોય. પછી આપ સ.લ.એ કહ્યું : તેમના પછી એવા લોકો આવશે, જેઓ ખિયાનત કરતા હશે અને લોકો તેમના પર ભરોસો નહિ કરે, અને તલબ કરતા પહેલા જ સાક્ષી આપી દેશે, નઝરો તો માનશે પરંતુ નઝરો પુરી નહિ કરે, વધારે ખાવાપીવાના કારણે તેમના મોટાપો લાગી જશે.

હદીષથી મળતા ફાયદા

1. દુનિયામાં સૌથી શ્રેષ્ઠ ઝમાનો, જેમાં આપ સ.લ. હતા અને આપની સાથે સહાબાઓ હતા, સહીહ બુખારીની હદીષ છે જેમાં આપ સ.લ.એ કહ્યું : હું આદમ અ.સ.થી લઈને કે અત્યાર સુધી સૌથી શ્રેષ્ઠ સમયમાં આવ્યો છું, અહીં સુધી કે તે સમય અને ઝમાનો ઓન આવ્યો, જેમાં હું પેદા થયો.
2. ઈબ્ને હજર રઝી.એ કહ્યું : કે આ હદીષ પુષ્ટિ કરે છે કે સહાબા તાબઇ કરતા શ્રેષ્ઠ છે, અને તાબઇ તબે તાબઇન કરતા શ્રેષ્ઠ છે, શુ આ શ્રેષ્ઠતા વ્યક્તિગતરૂપે છે અથવા સમાજરૂપે? આ ચર્ચાનો વિષય છે, જમહુર બીજા મંતવ્ય તરફ ગયા છે.
3. પહેલી ત્રણ સદીઓના સમય પ્રમાણે અનુસરણ કરવા તરફ ઈશારો કર્યો છે; જેમનો સમય જેટલો આપ સ.લ.થી નજીક હશે તે તેટલો જ ઇલ્મમાં, અમલમાં અનુસરણ કરવાનો હક ધરાવે છે,
4. નઝર : આ એક એવી જવાબદારી છે, જે કાયદેસર રીતે સક્ષમ વ્યક્તિ પોતાના પર એવી આજ્ઞાપાલન ક્રિયા કરવા માટે લાદે છે, જે શરીઅત દ્વારા ફરજિયાત બનાવવામાં આવી નથી, અને આવા ઇરાદાને દર્શાવતા કોઈપણ નિવેદન દ્વારા વ્યક્ત કરવામાં આવે છે.
5. ખિયાનત, નઝર પુરી ન કરવી અને દુનિયાથી લગાવની નિંદા કરવામાં આવી છે.
6. ગવાહી તલબ કર્યા વગર ગવાહી આપવી નિંદનીય છે, જ્ઞાની વ્યક્તિ જાણે છે, જો તર અજ્ઞાની હશે તો તે વ્યક્તિ આપ સ.લ.ના આ કોલ પ્રમાણે આવશેજ જેમાં આપ સ.લ. કહે છે : શુ હું તમને શ્રેષ્ઠ ગવાહ વિશે ન જણાવું? જે ગવાહી તલબ કરતા પહેલા પોતાની ગવાહી આપી દે. (આ હદીષને મુસ્લિમ રહ.એ રિવાયત કરી છે.