Ab Adiis: ñi gën ci yéen ñooy samag maas, topp ci ña ca topp, topp ci ña ca topp'

عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
«خَيْرُكُمْ قَرْنِي، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ» قَالَ عِمْرَانُ: لاَ أَدْرِي أَذَكَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدُ قَرْنَيْنِ أَوْ ثَلاَثَةً، قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ بَعْدَكُمْ قَوْمًا يَخُونُونَ وَلاَ يُؤْتَمَنُونَ، وَيَشْهَدُونَ وَلاَ يُسْتَشْهَدُونَ، وَيَنْذِرُونَ وَلاَ يَفُونَ، وَيَظْهَرُ فِيهِمُ السِّمَنُ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 2651]

Jële na ñu ci Imraan Ibn Husayn -yal na leen Yàlla dollee gërëm- mu wax ne, Yonente bi -yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc- nee na:
"ñi gën ci yéen ñooy samag maas, topp ci ña ca topp, topp ci ña ca topp' Imraan nee na: xamuma ndax Yonente bi yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc tudd na ginnaaw ag maasam ñaari maas walla ñatt, Yonente bi yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc nee na: "nekk na ci seen ginnaaw ay nit yoo xam ne dañuy wor te deesu leen wóolu, ñuy seede te deesu leen seedeloo, ñuy nisar te du ñu ko matal, ag duuf feeñ ci ñoom".
[Wér na] - [Al-buxaariy ak Muslim dëppoo nañu ci génnee ko ci seen ñaari téere yi gën a wér] - [Téere Al-buxaariy bi gën a wér - 2651]

Leeral

Yonente bi yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc xibaare na ñi gën niti jamono ñooy mbooloo mi Yonente bi nekk ak i Sahaabaam, topp ca ña ca topp ci way-gëm ñi fi fekk Sahaaba yi te fekkuñu fi Yonnente Yàlla bi, topp ca ña ca topp di ñi topp ca ña topp ca Sahaaba ya, Sahaaba bi sikk-sàkka ndax tudd na ña ca topp ñenteelu maas ga walla déet. Topp Yonente bi yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc xibaare ne: seen ginaaw dana am ay nit yuy wor te nit ñi duñu leen wóolu, ñuy seede njëkk ñuy sàkku ci ñoom ag seede, ñuy nisar te duñu ko matale, ñuy baril ag lekk ak ug naan ba mujj ak duuf feeñ ci ñoom.

Bokk na ci njariñi Adiis bi

1. Jamono ak mas gi gën ci mbooleem dundug àdduna gi mooy maas ak jamano ji Yonente bi doon dundal ak i Sahaabaam, ñëw na ci Sahiihul Buxaarii jóge ci Yonente bi yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc mu wax ne: "yónni nañu ma ci jamonoy doomi Aadama yi gën ug jamono, ba ma nekk ci jamono jii ma nekk".
2. Ibn Hajar nee na: hadiis bi day waral ne Sahaaba yi ñoo gën ña topp si ñoom, ña topp si ñoom ñoo gën ña ca toppaat, waaye ndax gën gii ci mbooloo mi la walla ci kenn ku ne? Loolu moom lu ñuy gëstu la, waaye li ëpp ci boroom xam-xam yi li ñu wax mooy ngënéel li ci benn-benn yi la nekk.
3. Ag junj ci war gi topp yoonu ñatti maas yu njëkk yi; ndax ku jamonoom jege jamonoy Yonente bi moo gën a yay ci ngëneel ak ug xam ak roy ci njubug Yonente Yàlla bi yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc.
4. Nisar: mooy mukàllaf mi waral ci boppam ag jaamu gog Aji-Yoonal ji waralu ko ci kawam ci jenn wax ju koy tegtale.
5. Ŋàññ wor ak ñàkk a matal nisar ak aju ci àdduna.
6. Ŋàññ seede ci lu dul ñu lay seedeloo bu dee boroom dëgg gi xam na loolu, bu dee nag xamu ko day dugg ci waxi Yonente bi yal na ko Yàlla dolli xéewal ak mucc: "ndax duma leen xibaar ki gën ci seedekat yi, mooy kiy indi seedeem njëkk ñu ko koy laaj" Muslim soloo na ko.