Hadith: Islam esengeli kopesa litatoli ete nzambe mosusu azali kaka Nzambe, mpe ete Muhammad azali Ntoma ya Nzambe, mpe kotia losambo, kofuta zakat, mpe kozala sembo Mokolo ya Ramadan, mpe kosala Hajj na Ndako soki ozali na nzela ya kokende na yango

عن عمر بن الخطاب رضي الله عنه قال:
بَيْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ يَوْمٍ إِذْ طَلَعَ عَلَيْنَا رَجُلٌ شَدِيدُ بَيَاضِ الثِّيَابِ، شَدِيدُ سَوَادِ الشَّعَرِ، لَا يُرَى عَلَيْهِ أَثَرُ السَّفَرِ، وَلَا يَعْرِفُهُ مِنَّا أَحَدٌ، حَتَّى جَلَسَ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَأَسْنَدَ رُكْبَتَيْهِ إِلَى رُكْبَتَيْهِ، وَوَضَعَ كَفَّيْهِ عَلَى فَخِذَيْهِ، وَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ، أَخْبِرْنِي عَنِ الْإِسْلَامِ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الْإِسْلَامُ أَنْ تَشْهَدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، وَتُقِيمَ الصَّلَاةَ، وَتُؤْتِيَ الزَّكَاةَ، وَتَصُومَ رَمَضَانَ، وَتَحُجَّ الْبَيْتَ إِنِ اسْتَطَعْتَ إِلَيْهِ سَبِيلًا» قَالَ: صَدَقْتَ، قَالَ: فَعَجِبْنَا لَهُ، يَسْأَلُهُ وَيُصَدِّقُهُ، قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنِ الْإِيمَانِ، قَالَ: «أَنْ تُؤْمِنَ بِاللهِ، وَمَلَائِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَرُسُلِهِ، وَالْيَوْمِ الْآخِرِ، وَتُؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ» قَالَ: صَدَقْتَ، قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنِ الْإِحْسَانِ، قَالَ: «أَنْ تَعْبُدَ اللهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ» قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنِ السَّاعَةِ، قَالَ: «مَا الْمَسْؤُولُ عَنْهَا بِأَعْلَمَ مِنَ السَّائِلِ» قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنْ أَمَارَتِهَا، قَالَ: «أَنْ تَلِدَ الْأَمَةُ رَبَّتَهَا، وَأَنْ تَرَى الْحُفَاةَ الْعُرَاةَ الْعَالَةَ رِعَاءَ الشَّاءِ يَتَطَاوَلُونَ فِي الْبُنْيَانِ» قَالَ: ثُمَّ انْطَلَقَ، فَلَبِثْتُ مَلِيًّا ثُمَّ قَالَ لِي: «يَا عُمَرُ، أَتَدْرِي مَنِ السَّائِلُ؟» قُلْتُ: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: «فَإِنَّهُ جِبْرِيلُ، أَتَاكُمْ يُعَلِّمُكُمْ دِينَكُمْ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 8]

Na bokonzi ya Omar bin Al-Khattab, Nzambe asepela na ye, alobi :
Tango tozalaki na Ntoma ya Nzambe, Nzambe apambola ye pe apesa ye kimia, mokolo moko, mobali moko abimaki liboso na biso, alati bilamba ya pembe mingi, na suki ya moindo makasi, na bilembo ya mobembo oyo emonanaka likolo na ye te, na Moko te kati na biso ayebaki ye, kino afandaki pembeni ya Profeta, Nzambe apambola ye mpe apesa ye kimia, mpe akitisaki mabolongo na ye na mabolongo na ye mpe atyaki maboko na ye Na makolo na ye, mpe alobaki : O Muhammad, yebisa ngai makambo ya Islam. Na sima Ntoma ya Nzambe, tika Nzambe apambola ye pe apesa ye kimia, alobi : « Islam esengeli kopesa litatoli ete nzambe mosusu azali kaka Nzambe, mpe ete Muhammad azali Ntoma ya Nzambe, mpe kotia losambo, kofuta zakat, mpe kozala sembo Mokolo ya Ramadan, mpe kosala Hajj na Ndako soki ozali na nzela ya kokende na yango” Alobaki: Ozali na raison. Alobaki boye: Tokamwaki na ye, Atuni ye mpe andimi ye, Alobaki: Bongo yebisa ngai na ntina ya bondimi Alobaki: “Kondimela Nzambe, na baanzelu na Ye, na mikanda na Ye, na bamemi-nsango na Ye, mpe na Mokolo ya Nsuka, mpe na kondima na oyo ekokomela yo Malamu na nango na mabe.” Alobi: Ozali na raison Alobi: Sima yebisa ngai na ntina ya ihsan Alobi: “Kosambela Nzambe lokola nde omoni Ye, ata soki omoni Ye te ye azo mona yo.” Alobi: Bongo yebisa ngai Ngonga, Alobi: motuni azali na boyebi nayango koleka oyo atuniye. Alobaki yebisanga bilembo na yango, Alobaki boye: “Ete mo umbo ya mwasi akobota nkolo na ye ya mwasi, mpe okomona babateli mpate ya mpamba, makolongolu bazangi bilamba, babola, bakozala kowelana mpo na kotonga bandako ya likolo”. Alobaki: Sima alongwaki, pe natikalaki mua tango, sima alobi na ngai : « O Umar, oyebi nani azalakk motuni?” Nalobaki: Nzambe na Ntoma na Ye nde bayebi, Alobaki: “ete ezali Gabriele ayaki epai na bino mpo na kotangisa bino lingomba na bino”.
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم - 8]

Explanation

Omar bin Al-Khattab, Nzambe asepela na ye, ayebisi biso ete Gabriel, kimia ezala likolo na ye, abimaki liboso ya ba compagnons, Nzambe asepela na bango, na lolenge ya moto oyo ayebani te, mpe kati na bizaleli na ye ezalaki oyo ya ye bilamba ezalaki mpembe mpenza. Suki na ye ezali moindo mingi, mpe azalaki na bilembo moko te ya mobembo, to komonana likoló na ye, na ndakisa komonana yaye kolemba, to kozala na mputulu, nsuki oyo epanzani, mpe bilamba ya bosoto Ezalaki te, mpe moko te kati na bato oyo bazalaki wana bayebi ye. Na bango Bazalaki kofanda na Ntoma, Nzambe apambola ye pe apesa ye kimia, yango wana yepe ayaki kofanda liboso ya Ntoma, Nzambe apambola ye pe apesa ye kimia, lokola moyekoli, pe atunaki ye makambo ya Islam, pe ayanolaki ye na makonzí yango, oyo esangisi kondima matatoli mibale ya kondima, kotosa mabondeli mitano ya mokolo na mokolo, kofuta zakat na baoyo babongi na yango, kokila bilei na sanza ya Ramadan, mpe kosala mokumba ya Hajj mpo na baoyo bazali na makoki.
Motuna alobaki: Olobi yasolo, Baswahaba bakamwaki na motuna na ye, oyo elakisaki kozanga boyebi na ye, na oyo ezali polele , mpe na nsima andimi yango.
Na nsima atunaki ye na ntina ya kondima, mpe ayanolaki ye na makonzí oyo motoba, oyo esangisi kondima na bozali ya Nzambe Mozwi-ya-Nguya-Nyonso mpe bizaleli na Ye, kopona Ye moko mpo na misala na Ye lokola bozalisi, kopona Ye moko mpo na losambo, mpe ete baanzelu oyo Nzambe akela bango na lumière bazali basali ya lokumu oyo basalaka masumu te mpe batosaka Nzambe Mozwi-ya-Nguya-Nyonso na etinda na Ye basalaka. Kondima na mikanda oyo emonisami epai ya bamemi-nsango oyo euti na Nzambe Mozwi-ya-Nguya-Nyonso, lokola Coran, Torah, Nsango Malamu, mpe basusu, mpe na bamemi-nsango oyo bazalaki koyebisa lingomba ya Nzambe, bakisa mpe Noa, Abraham, Moize, Yesu, mpe ya nsuka ya bango ezalaki Muhammad, tika Nzambe apambola bango mpe apesa bango kimia, mpe basakoli mosusu mpe bamemi-nsango, mpe kondima na Mokolo ya Nsuka, mpe oyo eyaka nsima ya liwa esangisi lilita mpe bomoi, mpe ete moto asekwi nsima ya liwa mpe azali na mokumba, mpe nsuka na ye ezali soki na Lola to na Lifelo, Mpe kondima ete Nzambe atye makambo,Engebene oyo boyebi na ye ezalaki liboso, bwanya na ye esengelaki, mpe bokomi na ye mpo na ntina wana , bolingi na Ye, mpe likambo na yango engebene na oyo Ye atindaki, mpe ba oyo akelaki bango. Na sima atunaki ye na ntina ya ihsan, pe ayebisaki ye ete ihsan ezali kosambela Nzambe lokola nde azali komona ye soki akoki kozua statut oyo te, wana asengeli kosambela Nzambe Mozwi-ya-Nguya-Nyonso lokola nde Nzambe azali kotala ye, botali oyo ezali ya likolo, mpe ya mibale ezali botali ya kolandela.
Na nsima atunaki ye ngonga nini? Mosakoli, tika ete mabondeli ya Nzambe mpe kimia ezala likolo na ye, alimbolaki ete boyebi ya Ngonga ezali kati na biloko oyo boyebi na yango Nzambe abombi, mpe moto moko te kati na bikelamu ayebi yango, ezala moto oyo azali na mokumba na yango to motuna.
Sima atunaki ye na ntina ya bilembo ya Ngonga? Ezali polele ete kati na bilembo na yango ezali na ebele ya makango mpe bana na bango, to ebele ya kozanga botosi ya bana epai ya bamama na bango, kotalela bango lokola baombo, mpe ete mokili ekokóma pete mpo na babateli ya mpate mpe babola na nsuka ya ntango, mpe bakozala na lolendo mpo na kokembisa mpe kotonga bandako.
Na nsima, Ntoma, Nzambe apambola ye mpe apesa ye kimia, ayebisaki ete motuna ezali Gabriel, oyo ayaki koteya basahaba lingomba oyo ya solo.