حديث: كَانَتْ بَنُو إِسْرَائيلَ تَسُوسُهُمُ الانْبِيَاءُ، كُلَّمَا هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ، وَإِنَّهُ لا نَبِيَّ بَعْدِي، وَسَيَكُونُ خُلَفَاءُ فَيَكْثُرُونَ

عَنْ أَبِي حَازِمٍ قَالَ: قَاعَدْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ رضي الله عنه خَمْسَ سِنِينَ، فَسَمِعْتُهُ يُحَدِّثُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ:
«كَانَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ تَسُوسُهُمُ الأَنْبِيَاءُ، كُلَّمَا هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ، وَإِنَّهُ لاَ نَبِيَّ بَعْدِي، وَسَيَكُونُ خُلَفَاءُ فَيَكْثُرُونَ» قَالُوا: فَمَا تَأْمُرُنَا؟ قَالَ: «فُوا بِبَيْعَةِ الأَوَّلِ فَالأَوَّلِ، أَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ، فَإِنَّ اللَّهَ سَائِلُهُمْ عَمَّا اسْتَرْعَاهُمْ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 3455]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابوحازم روایت است که گفت: پنج سال با ابوهریره رضی الله عنه نشستم و شنیدم که از پیامبر صلی الله علیه وسلم می گوید، فرمودند:
«كَانَتْ بَنُو إِسْرَائيلَ تَسُوسُهُمُ الانْبِيَاءُ، كُلَّمَا هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ، وَإِنَّهُ لا نَبِيَّ بَعْدِي، وَسَيَكُونُ خُلَفَاءُ فَيَكْثُرُونَ»، «بنی اسرائيل را پيامبران رهبری می كردند، هرگاه پيامبری فوت می كرد، پيامبری ديگر جانشين او می شد، ولی بعد از من پيامبری نخواهد آمد؛ البته پس از من خلفای بسياری می آيند». صحابه گفتند: ای رسول الله، به ما چه دستور می دهی؟ فرمودند: «أوفُوا بِبَيْعَةِ الاوَّلِ فَالاوَّلِ، ثم أَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ، واسألوا الله الذي لكم، فَإِنَّ اللَّهَ سَائلُهُمْ عَمَّا اسْتَرْعَاهُمْ»، «شما به ترتيب با هرکس که بيعت کرديد، به بيعت خود وفا نماييد و سپس حقّ آنها را به جا بياوريد؛ و حق تان را از الله بخواهید، زيرا الله ايشان را درباره ی زيردستان و حقوق آنها بازخواست خواهد کرد».
[صحیح] - [متفق علیه] - [صحیح بخاری - 3455]

توضیح

پیامبر صلی الله علیه وسلم خبر می دهد که پیامبران متولی امر بنی اسرائیل بودند، آنگونه که والیان و امیران سرپرست امور رعیت و مردم خویش هستند؛ هر گاه فسادی در میان آنان پدید می آمد، الله متعال پیامبری را برای آنان می فرستاد تا امور آنان را برپا و منظم کند و احکامی را که تغییر داده اند برطرف کند. و پس از من پیامبری نخواهد آمد تا کارهای را که آنان انجام می دادند انجام دهند، اما خلفا و جانشینان زیادی می آیند و با یکدیگر اختلاف ورزند و مشاجره نمایند. پس صحابه رضی الله عنهم از رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسیدند ما را به چه دستور می دهی؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم در پاسخ می فرمایند: اگر با خلیفه پس از خلیفه بیعت می شد، بیعت با اول صحیح است و باید به آن وفا شود، و بیعت با دوم باطل است و بر او حرام است که طلب بیعت کند، و حق شان را بدهید، و با شنیدن و تعامل با آنان در غیر معصیت از آنان اطاعت کنید، زیرا الله متعال از آنچه انجام می دهند می پرسد و آنان را محاسبه می کند.

از فوائد حدیث

1. برای رعیت باید پیامبر و یا خلیفه ای باشد که از امور آنان مراقبت کند، و آنان را به راه راست هدایت کند.
2. و این که پس از پیامبرما محمد صلی الله علیه وسلم پیامبری نیست.
3. تحریم قیام علیه کسی که ولایت او از نظر شرعی ثابت شده باشد.
4. همزمان انعقاد بیعت با دو خلیفه جایز نیست.
5. بزرگی مسئولیت زعیم، زیرا الله متعال از او در مورد رعیت اش سؤال خواهد کرد.
6. ابن حجر می گوید: اولویت دادن موضوع دین بر موضوع دنیا؛ زیرا او صلی الله علیه وسلم دستور دادند که حق سلطان (زعیم) را به خاطر اقامۀ کلمۀ دین و جلوگیری از نزاع و منکر ادا کنند؛ تأخیر در امر مطالبه حق اش، حق او ساقط نمی شود، و الله متعال به او را به رهایی و جزای اخروی وعده داده است.
7. نشانۀ از نشانه های نبوت وی صلی الله علیه وسلم است، چنانکه خلفای زیادی پس از وی آمدند، و بر امت خلفای صالح و موذیان (ضرر رسانان) حکمرانی کردند.