હદીષ: બની ઇસ્રાઇલ તરફ આવેલ પયગંબરો તેમને રાજકીય માર્ગદર્શન પણ આપતા હતા, જ્યારે પણ તેમના એક પયગંબર નષ્ટ થઈ જતા તરત જ તેમની પાછળ બીજા પયગંબર આવતા, યાદ રાખો! મારા પછી કોઈ પયગંબર નહીં આવે, હા, મારા નાયબ ઘણા લોકો હશે

عَنْ أَبِي حَازِمٍ قَالَ: قَاعَدْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ رضي الله عنه خَمْسَ سِنِينَ، فَسَمِعْتُهُ يُحَدِّثُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ:
«كَانَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ تَسُوسُهُمُ الأَنْبِيَاءُ، كُلَّمَا هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ، وَإِنَّهُ لاَ نَبِيَّ بَعْدِي، وَسَيَكُونُ خُلَفَاءُ فَيَكْثُرُونَ» قَالُوا: فَمَا تَأْمُرُنَا؟ قَالَ: «فُوا بِبَيْعَةِ الأَوَّلِ فَالأَوَّلِ، أَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ، فَإِنَّ اللَّهَ سَائِلُهُمْ عَمَّا اسْتَرْعَاهُمْ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 3455]

અબૂ હાઝિમ રિવાયત કરે છે, તેમણે કહ્યું: હું અબૂ હુરૈરહની મજલીસમાં પાંચ વર્ષ સુધી બેઠો છું, મેં તેમને આપ ﷺની આ હદીષ વર્ણન કરતા સાંભળ્યા, નબી ﷺએ કહ્યું:
«બની ઇસ્રાઇલ તરફ આવેલ પયગંબરો તેમને રાજકીય માર્ગદર્શન પણ આપતા હતા, જ્યારે પણ તેમના એક પયગંબર નષ્ટ થઈ જતા તરત જ તેમની પાછળ બીજા પયગંબર આવતા, યાદ રાખો! મારા પછી કોઈ પયગંબર નહીં આવે, હા, મારા નાયબ ઘણા લોકો હશે», સહાબાઓએ કહ્યું કે તેમના પ્રત્યે તમે અમને શું આદેશ આપો છો? આપ ﷺએ કહ્યું: «સૌથી પહેલા જેના હાથ પર બૈઅત કરો બસ તેની વફાદારી પર કાયમ રહો, અને તેમનો જે અધિકાર છે તે અધિકાર પુરા પાડવામાં અવગણના ન કરો; કારણકે અલ્લાહ તઆલા કયામતના દિવસે તેમને લોકોના અધિકારો વિશે સવાલ કરશે».
[સહીહ (આ હદીષ સાચા દરજજાની છે)] - [મુત્તફકુન્ અલયહિ] - [સહીહુલ્ બુખારી - 3455]

સમજુતી

આ હદીષમાં નબીﷺ જણાવી રહ્યા છે કે બની ઇસ્રાઇલના પયગંબરો તેમના પર રાજ કરતા હતા અને તેઓ તેમની બાબતો એવી રીતે ખ્યાલ કરતા જેવું કે એક ગર્વનર અને રાજા પોતાની પ્રજાની કરતા હોય છે, જ્યારે પણ તે લોકો વચ્ચે ભ્રષ્ટાચાર ફેલાતો, તો અલ્લાહ તેમની તરફ તેમની બાબત અને મામલો સુધારવા માટે એક પયગંબરને મોકલી દેતો હતો. અને એ પણ જણાવ્યું કે મારા પછી કોઈ નબી નહીં આવે, તે પણ તે જ કરશે, જે પહેલાના નબીઓ કરતા હતા, મારા ઘણા નાયબ હશે, તેમની વચ્ચે વિવાદ અને તણાવ રહેશે. સહાબા રઝી અલ્લાહુ અન્હુમએ સવાલ કર્યો: હે અલ્લાહના રસૂલ! તે સમયે તમે અમને શું આદેશ આપો છો? તો આપ ﷺએ કહ્યું: જો કોઈ ખલીફાને બીજા ખલીફા પછી વફાદારીની પ્રતિજ્ઞા આપવામાં આવે, તો પ્રથમની પ્રતિજ્ઞા માન્ય છે અને તેનું સન્માન કરવું જરૂરી છે, જ્યારે બીજાની પ્રતિજ્ઞા અમાન્ય છે, અને તેના માટે તે લેવી પ્રતિબંધિત છે, તેમને તેમના યોગ્ય અધિકારો આપો, તેમની આજ્ઞાનું પાલન કરો, અને તેમની સાથે તેમની વાત સાંભળી અને પાલન કરી જીવન પસાર કરો, સિવાય એ કે જેમાં અલ્લાહની અવજ્ઞાનો સમાવેશ થતો હોય, તો તેમની આજ્ઞાનું પાલન કરશો નહીં, કારણ કે અલ્લાહ તેમને પૂછશે અને તેઓ તમારી સાથે જે કરે છે તેના માટે તેમને જવાબદાર ઠેરવશે.