Hədis: Dörd xislət kimdə olarsa o, xalis münafiq olar, kimdə bunlardan bir xislət olarsa, onu tərk edənə qədər özündə nifaqdan bir xislət qalmış deməkdir: danışdığı zaman yalan danışar, əhd etdiyi zaman sözündə durmaz, vəd verdiyi zaman ona xilaf çıxar, düşmənçilik etdiyi zaman da ədalətsiz olar

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو رضي الله عنهما قال: قال رَسولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
«أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَلَّةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَلَّةٌ مِنْ نِفَاقٍ حَتَّى يَدَعَهَا: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا عَاهَدَ غَدَرَ، وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح مسلم: 58]

Abdullah ibn Amrdan (Allah ondan razı olsun) rəvayət edilir ki, o, belə dedi: Allahın Rəsulu (Allahın salavatı və salamı onun üzərinə olsun) dedi:
"Dörd xislət kimdə olarsa o, xalis münafiq olar, kimdə bunlardan bir xislət olarsa, onu tərk edənə qədər özündə nifaqdan bir xislət qalmış deməkdir: danışdığı zaman yalan danışar, əhd etdiyi zaman sözündə durmaz, vəd verdiyi zaman ona xilaf çıxar, düşmənçilik etdiyi zaman da ədalətsiz olar."
[Səhih] - [Müttəfəqun aleyhi(əl-Buxari və Musliminsəhih gördüyü hədislər)] - [Sahihu Muslim - 58]

Şərh (izah)

Peyğəmbər (Allahın salavatı və salamı onun üzərinə olsun) dörd xüsusiyyət barədə xəbərdarlıq etmişdir ki, əgər müsəlmanda bunlar cəm olarsa, bu xüsusiyyətlərə görə münafiqlərə çox bənzəyər və bu, həmin xüsusiyyətlərin üstünlük təşkil etdiyi şəxslərə aiddir, lakin nadir hallarda (bu xüsusiyyətləri) olanlar, bura daxil deyildir və bu xüsusiyyətlər:
Birincisi: Danışdıqda bilərəkdən yalan danışar və sözlərində doğru olmaz.
İkincisi: Əhd bağlayanda ona əməl etməz və yoldaşına xəyanət edər.
Üçüncüsü: Vəd verdiyi zaman vədinə xilaf çıxar, onu yerinə yetirməz.
Dördüncüsü: Bir kəslə ixtilaf və mübahisə etdikdə, mübahisəsi şiddətli olar, haqqdan sapar, mübahisə etdiyi kəsi inkar etmək və batil çıxarmaqda hiyləgərlik edər, batil və yalan söz danışar.
Münafiqlik, gizlətdiyi şeyin əksini izhar etməkdir və bu məna bu xüsusiyyətlərə malik olan şəxsdə mövcuddur və onun nifaqı danışdığı kəslərə, söz verdiklərinə, ona güvənənlərə, onunla mübahisə edənlərə, onunla əhd bağlayanlara qarşıdır. Yoxsa o, dində İslamını izhar edib küfrünü gizlədən münafiq deyil. Kimdə bu xüsusiyyətlərdən biri olarsa; onu tərk edənə qədər onda nifaqdan bir sifət qalar.

Hədisin faydalarından

1. Onlara düşməkdən çəkindirmək və qorxutmaq üçün münafiqin bəzi əlamətlərinin izahı.
2. Hədisdən nəzərdə tutulan: Bu xüsusiyyətlər nifaq xüsusiyyətləridir və onlara malik olan şəxs bu xüsusiyyətlərdə münafiqlərə bənzəyir və onların əxlaqına tabe olur, lakin o küfrü gizlədərək İslamı zahir etdirən münafiq deyil. Həmçinin deyilmişdir ki, bu, həmin xüsusiyyətlərin üstünlük təşkil etdiyi, onlara etinasız yanaşan və onları kiçik görən şəxsə aid edilir; Çünki kim belə olarsa, o, çox vaxt fasid etiqadda olur.
3. Əl-Qəzali demişdir: “Dinin əsli üç şeylə məhdudlaşır: söz, əməl və niyyət, yalanla sözün pozulmasına, xəyanətlə əməlin pozulmasına və vədə xilaf çıxmaqla niyyətin pozulmasına işarə etmişdir. Çünki vədə xilaf çıxmaq qəsdi vəd verən zaman olarsa, bu pis sayılır. Lakin əgər o, vədində qərarlı olarsa və sonra qarşısına bir maneə çıxsa və ya (fərqli) rəyə gəlsə, bunda nifaq xüsusiyyəti olmaz."
4. Nifaq iki növdür: sahibini imandan çıxaran, İslamı göstərib, küfrü gizlətmək olan "etiqad" nifaqı və münafiqlərə, onların əxlaqında oxşamaq olan "əməli" nifaqdır ki, bu da sahibini imandan çıxarmaz, lakin bu böyük günahlardan bir günahdır.
5. İbn Həcər demişdir: "Alimlər həmrəydirlər ki, kim qəlbi və dili ilə iman gətirib - bu xüsusiyyətləri edərsə, ona kafir hökmü verilməz və o, cəhənnəmdə əbədi qalacaq münafiq deyil".
6. Ən-Nəvəvi dedi: "Bir qrup alim demişdir: “Hədisdə nəzərdə tutulan Peyğəmbərin (Allahın salavatı və salamı onun üzərinə olsun) zamanında olan münafiqlərdir ki, iman etdiklərini söyləyib haqqı yalan saydılar, dində olduqlarına güvənildilər, lakin xəyanət etdilər, dinə və ona dəstək verməyə vəd verdilər, lakin vədlərinə xilaf çıxdılar və mübahisələrində ədalətsizlik etdilər".