حديث: إِنَّ الدِّينَ يُسْر، ولنْ يشادَّ الدِّينُ إلاَّ غَلَبه فسدِّدُوا وقَارِبُوا

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلَّا غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا، وَأَبْشِرُوا، وَاسْتَعِينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَيْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ».
[صحيح] - [رواه البخاري] - [صحيح البخاري: 39]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابوهریره رضی الله عنه از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت است که فرمودند:
«إِنَّ الدِّينَ يُسْر، ولنْ يشادَّ الدِّينُ إلاَّ غَلَبه فسدِّدُوا وقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا، واسْتعِينُوا بِالْغدْوةِ والرَّوْحةِ وشَيْءٍ مِن الدُّلْجةِ». «دين آسان است؛ و هرکس آن را بر خود سخت بگيرد، سرانجام خسته و درمانده می شود؛ پس راه راست و درست و ميانه را در پيش بگيريد و (به درست کاری و ميانه روی) خوشحال باشيد و از عبادت صبح و شام و جزئی از شب کمک بگيريد».
[صحیح] - [بخاری روایت کرده] - [صحیح بخاری - 39]

توضیح

پیامبر صلی الله علیه وسلم بیان نمودند که دین مبین اسلام در همه امور بر سهولت و آسانی استوار است، و سهولت زمانی تأیید می شود که سببی بر ناتوانی و نیاز وجود داشته باشد، چون تعمق و کاوشگری در کارهای دینی و ترک نرم خویی، ناتوانی و ترک تمام یا قسمتی از عمل در پی دارد. . سپس وی صلی الله علیه وسلم به میانه روی بدون مبالغه تشویق کردند؛ بنده در کاری که به آن امر شده کوتاهی نکند، و چیزی را که قادر به انجام آن نمی باشد تحمل نکند، و اگر نتوانست عملی را به کامل ترین وجه ممکن انجام دهد، باید آن را نزدیک به کامل انجام داد.
وی صلی الله علیه وسلم برای عمل دایمی به ثواب زیاد مژده داده است، هرچند اندک باشد برای کسانی که قادر به عمل کامل نیستند؛ چون اگر ناتوانی از سوی او نباشد لازمۀ اجر و پاداش او نمی گردد.
از آنجایی که دنیا در واقع محل سفر و انتقال به آخرت است، وی صلی الله علیه وسلم به ما دستور داده است که برای مداومت عبادت در سه زمان بانشاط یاری جسته شود:
اول: الغَدوة: یعنی حرکت در ابتدای روز؛ بین نماز صبح و طلوع خورشید.
دوم: الرَّوحة: یعنی حرکت در پایان روز (بعد از زوال).
سوم: الدُّلْجة: یعنی حرکت در همۀ شب و یا جزئی از آن، چون کار شب سنگین تر از کار روز است؛ بنابر این به حرکت در جزئی از شب امر نمودند چنانچه فرمودند: (وشيءٍ من الدلجة) و جزئی از شب.

از فوائد حدیث

1. سهولت و تسامح شریعت اسلامی ووسطیت آن بین افراط و تفریط.
2. بنده باید تا جایی که می تواند بدون سهل انگاری و یا سخت گیری کار را انجام دهد.
3. بنده باید وقت های پر نشاط را برای انجام عبادت انتخاب کند، و با ویژگی که در این سه وقت وجود دارد، بدن در بهترین حالت برای انجام عبادت می باشد.
4. ابن حجر عسقلانی می فرماید: گویا وی صلی الله علیه وسلم مسافری را برای مقصدی خطاب کرده است، و این سه وقت بهترین اوقات برای مسافر است، پس او را از اوقات نشاط مسافر آگاه نمود؛ فعالیت؛ زیرا اگر مسافر در تمام شب و روز سفر کند، ناتوان و راه افتاده می شود، ولی اگر در این اوقات نشاط آور برای حرکت تلاش کند، بدون مشکل سیر و سفر خود را ادامه می دهد.
5. ابن حجر می فرماید: در این حدیث اشاره به عملی کردن رخصت شرعی است، زیرا عملی نمودن عزیمت در جای رخصت، زیاده روی و مبالغه است، مانند کسی که تیمم را در حالی ترک می کند که توان استفاده از آب را نداشته باشد، در حالی که رو آوردن او به آب موجب ضرر می شود.
6. ابن منیر می فرماید: در این حدیث نشانۀ از نشانه های نبوت است، ما و مردمان گذشته ملاحظه نمودیم هر کس در دین مبالغه کند آن را قطع و ترک می کنند، و مقصود این نیست که از تلاش برای رسیدن به کمال در عبادت جلوگیری شود؛ چون این کار ستودنی است، بلکه منظور این است از افراطی که منجر به کسالت و ملل می شود جلوگیری صورت گیرد، و یا مبالغه در کارهای تطوعی که موجب ترک بهتر آن می شود جلوگیری صورت گیرد، و یا خارج شدن نماز فرض از وقت آن، مانند کسی که شب را در ادای نماز تهجد سپری نموده باشد، اما ادای نماز صبح در جماعت را به علت خواب ترک نموده باشد، و یا تا زمانی که آفتاب طلوع کند و وقت نماز فرض خارج گردد.