ھەدىس: ناماز ئادا قىلماقچى بولساڭلار، سەپلىرىڭلارنى رۇس قىلىڭلار، ئۇنىڭدىن كېيىن بىرىڭلار ئىمام بولسۇن، ئۇ تەكبىر ئېيتقاندا، تەكبىر ئېيتىڭلار

عَنْ ‌حِطَّانَ بْنِ عَبْدِ اللهِ الرَّقَاشِيِّ قَالَ: صَلَّيْتُ مَعَ ‌أَبِي مُوسَى الْأَشْعَرِيِّ صَلَاةً، فَلَمَّا كَانَ عِنْدَ الْقَعْدَةِ قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ: أُقِرَّتِ الصَّلَاةُ بِالْبِرِّ وَالزَّكَاةِ، قَالَ: فَلَمَّا قَضَى أَبُو مُوسَى الصَّلَاةَ وَسَلَّمَ انْصَرَفَ فَقَالَ: أَيُّكُمُ الْقَائِلُ كَلِمَةَ كَذَا وَكَذَا؟ قَالَ: فَأَرَمَّ الْقَوْمُ، ثُمَّ قَالَ: أَيُّكُمُ الْقَائِلُ كَلِمَةَ كَذَا وَكَذَا؟ فَأَرَمَّ الْقَوْمُ، فَقَالَ: لَعَلَّكَ يَا حِطَّانُ قُلْتَهَا؟ قَالَ: مَا قُلْتُهَا، وَلَقَدْ رَهِبْتُ أَنْ تَبْكَعَنِي بِهَا، فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ: أَنَا قُلْتُهَا، وَلَمْ أُرِدْ بِهَا إِلَّا الْخَيْرَ، فَقَالَ أَبُو مُوسَى: أَمَا تَعْلَمُونَ كَيْفَ تَقُولُونَ فِي صَلَاتِكُمْ؟ إِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَطَبَنَا فَبَيَّنَ لَنَا سُنَّتَنَا وَعَلَّمَنَا صَلَاتَنَا، فَقَالَ:
«إِذَا صَلَّيْتُمْ فَأَقِيمُوا صُفُوفَكُمْ، ثُمَّ لِيَؤُمَّكُمْ أَحَدُكُمْ فَإِذَا كَبَّرَ فَكَبِّرُوا، وَإِذْ قَالَ: {غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلا الضَّالِّينَ} [الفاتحة: 7]، فَقُولُوا: آمِينَ، يُجِبْكُمُ اللهُ، فَإِذَا كَبَّرَ وَرَكَعَ فَكَبِّرُوا وَارْكَعُوا، فَإِنَّ الْإِمَامَ يَرْكَعُ قَبْلَكُمْ، وَيَرْفَعُ قَبْلَكُمْ»، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «فَتِلْكَ بِتِلْكَ، وَإِذَا قَالَ: سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، فَقُولُوا: اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ، يَسْمَعِ اللهُ لَكُمْ، فَإِنَّ اللهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى قَالَ عَلَى لِسَانِ نَبِيِّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، وَإِذَا كَبَّرَ وَسَجَدَ فَكَبِّرُوا وَاسْجُدُوا، فَإِنَّ الْإِمَامَ يَسْجُدُ قَبْلَكُمْ وَيَرْفَعُ قَبْلَكُمْ»، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «فَتِلْكَ بِتِلْكَ، وَإِذَا كَانَ عِنْدَ الْقَعْدَةِ فَلْيَكُنْ مِنْ أَوَّلِ قَوْلِ أَحَدِكُمُ: التَّحِيَّاتُ الطَّيِّبَاتُ الصَّلَوَاتُ لِلهِ، السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِينَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 404]

ھەتتان بىن رەققاشى مۇنداق دەيدۇ: مەن بىر قېتىم ئەبۇ مۇسا ئەشئەرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ بىلەن ناماز ئوقۇدۇم، تەشەھھۇتتا ئولتۇرغاندا جامائەت ئارىسىدىن بىر كىشى: "ناماز ياخشىلىق ۋە زاكات بىلەن بىرگە كەلدى" دېدى، ئەبۇ مۇسا رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ نامازنى ئوقۇپ بولغاندىن كېيىن جامائەتكە قاراپ: بۇ سۆزنى قايسىڭلار دېدىڭلار؟دېدى، ھېچ كىم جاۋاپ بەرمىدى، ئۇنىڭدىن كېيىن جامائەتكە قاراپ: بۇ سۆزنى قايسىڭلار دېدىڭلار؟دېدى، ھېچ كىم جاۋاپ بەرمىدى، شۇنىڭ بىلەن ئەبۇ مۇسا: ئى ھەتتان سەن دىگەن ئوخشىمامسەن؟دېدى، مەن ئەبۇ مۇسانىڭ ماڭا كايىشىدىن ئەنسىرەپ گەپ قىلمىدىم، جامائەت ئارىسىدىن بىر كىشى: ئۇ سۆزنى مەن دېگەن، مەن پەقەت ياخشىلىقنى مەخسەت قىلىپ دېگەن ئېدىم دېدى، ئەبۇ مۇسا مۇنداق دېدى: "سىلەر نامىزىڭلاردا نېمە دەيدىغانلىقىڭلارنى بىلمەمسىلەر؟پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام بىزگە خۇتبە سۆزلەپ نامازنى قانداق ئادا قىلىشىمىزنى تەلىم بەردى ۋە ئۇنىڭ يوللىرىنى بايان قىلىپ مۇنداق دېدى:
«ناماز ئادا قىلماقچى بولساڭلار، سەپلىرىڭلارنى رۇس قىلىڭلار، ئۇنىڭدىن كېيىن بىرىڭلار ئىمام بولسۇن، ئۇ تەكبىر ئېيتقاندا، تەكبىر ئېيتىڭلار، «غەيرىل مەغدۇبى ئەلەيھىم ۋەلەدداللىين» دېسە، ئامىين دەڭلار، ئاللاھ تائالا دۇئايىڭلارنى ئىجابەت قىلىدۇ. ئىمام تەكبىر ئېيتىپ رۇكۇ قىلسا، سىلەرمۇ تەكبىر ئېيتىپ رۇكۇ قىلىڭلار، ھەقىقەتەن ئىمام سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇ قىلىپ سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇدىن تۇرىدۇ»، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام:«ئۇنداق قىلىشى ئىمام سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇغا بارغانلىقى ئۈچۈن سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇدىن تۇرىدۇ» دېدى. ئىمام سەمىئەللاھۇ لىمەن ھەمىدە (ئاللاھ ئۆزىنى مەدھىيلىگەن كىشىنىڭ سۆزىنى ئاڭلىدى)دېسە، سىلەر: ئاللاھۇممە رەببەنالەكەل ھەمد(ئى رەببىمىز ئاللاھ! بارلىق گۈزەل مەدھىيلەر سىلىگە خاستۇر) دەڭلار. ئاللاھ تائالا سىلەرنىڭ سۆزۇڭلارنى ئاڭلايدۇ. ھەقىقەتەن ئاللاھ تائالا پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ تېلىغا ئاساسەن مۇنداق دېدى: «ئاللاھ ئۆزىنى مەدھىيلىگەن كىشىنىڭ سۆزىنى ئاڭلىدى»، ئىمام تەكبىر ئېيتىپ سەجدە قىلسا، تەكبىر ئېيتىپ سەجدە قىلىڭلار، ھەقىقەتەن ئىمام سىلەردىن بۇرۇن سەجدىگە بارىدۇ ۋە سىلەردىن بۇرۇن سەجدىدىن تۇرىدۇ. پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام: «ئۇنداق قىلىشى ئىمام سىلەردىن بۇرۇن سەجدە قىلغانلىقى ئۈچۈن ۋە سىلەردىن بۇرۇن سەجدىدىن تۇرىدۇ» دېدى، تەشەھھۇتتا ئولتۇرغاندا سىلەرنىڭ بىرىڭلارنىڭ تۇنجى دەيدىغان سۆزى :ھۆرمەت، گۈزەل سۆز، دۇئا-تېلەكلەر ئاللاھقا مەنسۇپتۇر. ئى ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرى! سىلىگە، بىزگە ۋە ئاللاھنىڭ سالىھ بەندىلىرىگە ئاللاھنىڭ ئەمىنلىكى، رەھمىتى، بەرىكىتى، سالامى بولسۇن. ئاللاھدىن باشقا ئىبادەتكە لايىق ھېچ ھەق مەبۇد يوق دەپ گۇۋاھلىق بېرىمەن. مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئاللاھنىڭ بەندىسى ۋە ئەلچىسى دەپ گۇۋاھلىق بېرىمەن».
[سەھىھ(بەش شەرت تولۇق بولغادا ھەدىس سەھىھ بولىدۇ)] - [ئىمام مۇسلىم"سەھىھ مۇسلىم"ناملىق ئەسىرىدە رىۋايەت قىلغان] - [سەھى مۇسلىم - 404]

شەرھىسى

ھۆرمەتلىك ساھابى ئەبۇ مۇسا ئەشئەرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ بىر قېتىم نامازدا تەشەھھۇتتا ئولتۇرغاندا، ئۇنىڭغا ئەگىشىپ ناماز ئادا قىلىۋاتقانلاردىن بىرى: ناماز قۇرئان كەرىمدە ياخشىلىق ۋە زاكات بىلەن بىرگە كەلتۈرۈلدى دېدى، ئەبۇ مۇسا ئەشئەرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ نامازنى ئادا قىلىپ بولغاندىن كېيىن جامائەتكە يۈزلىنىپ ئۇلاردىن: ناماز قۇرئان كەرىمدە ياخشىلىق ۋە زاكات بىلەن بىرگە كەلتۈرۈلدى دېگەن سۆزنى قايسىڭلار دېدىڭلار؟ دەپ سورىدى، جامائەت جىم تۇردى، ھېچ كىم جاۋاپ بەرمىدى، ئەبۇ مۇسا ئەشئەرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ بۇ سوئالنى يەنە بىر قېتىم تەكرار سورىدى، ئۇنىڭغا ھېچ كىشى جاۋاپ بەرمىدى، شۇنىڭ بىلەن ئەبۇ مۇسا ئەشئەرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ: ئى ھەتتان سەن دىگەن ئوخشىمامسەن؟دېدى، بۇنداق دېيىشى: ھەتتاننىڭ جاسارەتلىك بولغانلىقى، ئۆزىگە يېقىن بولغانلىقى ۋە تۇغقانچىلىق مۇناسىۋېتى بولغانلىقى، شۇنداقلا ئۇنىڭغا ئەزىيەت يەتكۈزمەيدىغانلىقى، ئۇنىڭغا تۆھمەت قىلمايدىغانلىقى پەقەت بۇ سۆزنى دېگەن كىشىنىڭ ئېتىراپ قىلىپ ئوتتۇرىغا چېقىشى ئۈچۈن ئىدى. ھەتتان ئۆزىنىڭ دېمىگەنلىكىنى بىلدۈردى. ئەبۇ مۇسا: سەن مېنىڭ ئەيىپلىشىمدىن ئەنسىرەپ مەن دېمىدىم دېدىڭمۇ؟ دېدى، شۇ ۋاقىتتا جامائەتنىڭ ئارىسىدىن بىر كىشى: مەن دېدىم، ئ‍ۇ سۆزنى دېيىش بىلەن پەقەت ياخشىلىقنى مەخسەت قىلغان دېدى. ئەبۇ مۇسا ئۇ كىشىگە تەلىم بېرىپ مۇنداق دېدى: سىلەر نامازدا نېمە دەيدىغانلىقىڭلارنى بىلمەمسىلەر؟! دېدى، بۇ، ئۇ كىشىنىڭ نامازدا سۆز قىلغانلىقىغا ئىنكار قىلىش ئېدى، ئۇنىڭدىن كىيىن ئەبۇ مۇسا بىر قېتىم پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ خۇتبە سۆزلەپ ئۇلارغا شەرىئەت ئەھكاملىرىنى بايان قىلىپ بەرگەنلىكى، نامازنى قانداق ئادا قىلىشنى تەلىم بەرگەنلىكىنى بايان قىلىپ بەردى، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن:
«ناماز ئادا قىلماقچى بولساڭلار، سەپلىرىڭلارنى رۇس قىلىڭلار، ئۇنىڭدىن كېيىن بىرىڭلار ئىمام بولسۇن، ئۇ تەكبىر ئېيتقاندا، ئۇنىڭغا ئوخشاش تەكبىر ئېيتىڭلار، «غەيرىل مەغدۇبى ئەلەيھىم ۋەلەدداللىين» دېسە، ئامىين دەڭلار، شۇنداق قىلساڭلار ئاللاھ تائالا دۇئايىڭلارنى ئىجابەت قىلىدۇ، ئىمام تەكبىر ئېيتىپ رۇكۇ قىلسا، سىلەرمۇ تەكبىر ئېيتىپ رۇكۇ قىلىڭلار، ھەقىقەتەن ئىمام سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇ قىلىپ سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇدىن تۇرىدۇ، ئىمامغا ئىلگىرى بولىۋالماڭلار، ئىمامنىڭ سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇغا بېرىشى ۋە سىلەردىن بۇرۇن رۇكۇدىن تۇرىشى سىلەرنىڭ ئىمامدىن كېيىن رۇكۇغا بارغان ئارىلىقتىكى بوشلۇقنى تولدۇرىدۇ، ئىمامنىڭ بۇرۇن تۇرغان ۋاقتى سىلەرنىڭ كىيىن تۇرغان ۋاقتىڭلار بىلەن باراۋەر بولىدۇ، شۇنىڭ بىلەن سىلەرنىڭ رۇكۇ قىلىش ۋاقتىڭلار ئىمامنىڭ رۇكۇ قىلغان ۋاقتىنىڭ مىقدارىدا بولىدۇ، ئىمام سەمىئەللاھۇ لىمەن ھەمىدە (ئاللاھ ئۆزىنى مەدھىيلىگەن كىشىنىڭ سۆزىنى ئاڭلىدى)دېسە، سىلەر: ئاللاھۇممە رەببەنالەكەل ھەمد(ئى رەببىمىز ئاللاھ! بارلىق گۈزەل مەدھىيلەر سىلىگە خاستۇر) دەڭلار، ناماز ئادا قىلغۇچى شۇنداق دېسە، ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ دۇئاسىنى ۋە سۆزلىرىنى ئاڭلايدۇ، ھەقىقەتەن ئاللاھ تائالا پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ تېلى ئارقىلىق مۇنداق دېدى:«ئاللاھ ئۆزىنى مەدھىيلىگەن كىشىنىڭ سۆزىنى ئاڭلىدى»، ئىمام تەكبىر ئېيتىپ سەجدە قىلسا، ناماز ئادا قىلغۇچىلارمۇ تەكبىر ئېيتىپ سەجدە قىلىدۇ، ھەقىقەتەن ئىمام ئۇلاردىن بۇرۇن سەجدىگە بارىدۇ ۋە ئۇلاردىن بۇرۇن سەجدىدىن بىشىنى كۆتۈرىدۇ. ئىمامنىڭ بۇرۇن تۇرغان ۋاقتى ئۇلارنىڭ كىيىن تۇرغان ۋاقتى بىلەن باراۋەر بولىدۇ. ئۇلارنىڭ رۇكۇ قىلىش ۋاقتى ئىمامنىڭ رۇكۇ قىلغان ۋاقتىنىڭ مىقدارىدا بولىدۇ. تەشەھھۇتتا ئولتۇرغاندا ئۇلارنىڭ تۇنجى دەيدىغان سۆزى: ھۆرمەت، گۈزەل سۆز، دۇئا-تېلەكلەر ئاللاھقا مەنسۇپتۇر، مۈلكىيەت، ئىگىدارچىلىق، ئەبەدىيلىك، كاتتىلىق بۇنىڭ ھەممىسى ئاللاھقا خاستۇر، شۇنىڭدەك بەش ۋاقىت نامازمۇ ئاللاھ ئۈچۈندۇر. ئى ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرى! سىلىگە، بىزگە ۋە ئاللاھنىڭ سالىھ بەندىلىرىگە ئاللاھنىڭ ئەمىنلىكى، رەھمىتى، بەرىكىتى، سالامى بولسۇن، ھەرقانداق ئەيىپ-نۇقسان، ئاپەت، مۇسىبەت، بۇزۇقچىلىقتىن سالامەت بولۇشنى تېلەپ ئاللاھقا دۇئا قىلىڭلار، سالامنى پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا خاس قىلىمىز، ئۇنىڭدىن كېيىن ئۆزىمىزگە سالامەتلىك تېلەيمىز. ئۇنىڭدىن كېيىن ئۆزىگە ۋاجىپ بولغان ئاللاھنىڭ ھەق-ھوقۇقلىرى ۋە بەندىلەرنىڭ ھەق-ھوقۇقلىرىنى تولۇق ئادا قىلىشقا تېرىشچانلىق قىلىۋاتقان ئاللاھنىڭ سالىھ بەندىلىرىگە سالامەتلىك تېلەيمىز، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاللاھدىن باشقا ئىبادەتكە لايىق ھېچ ھەق مەبۇد يوق دەپ گۇۋاھلىق بېرىمىز، مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئاللاھنىڭ بەندىسى ۋە ئەلچىسى دەپ گۇۋاھلىق بېرىمىز».