حديث: ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه:
أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دَخَلَ المَسْجِدَ فَدَخَلَ رَجُلٌ، فَصَلَّى، فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَرَدَّ وَقَالَ: «ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ»، فَرَجَعَ يُصَلِّي كَمَا صَلَّى، ثُمَّ جَاءَ، فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: «ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ» ثَلاَثًا، فَقَالَ: وَالَّذِي بَعَثَكَ بِالحَقِّ مَا أُحْسِنُ غَيْرَهُ، فَعَلِّمْنِي، فَقَالَ: «إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاَةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ القُرْآنِ، ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، وَافْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلاَتِكَ كُلِّهَا».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 757]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که:
رسول الله صلى الله عليه وسلم وارد مسجد شد، بعد از ايشان، شخص ديگری آمد و نماز خواند و آنگاه آمد و به رسول الله صلى الله عليه وسلم سلام كرد، رسول الله صلى الله عليه وسلم به او فرمود: «ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ»، «بازگرد و نماز بخوان که تو نماز نخواندی»، آن شخص برگشت و همانطور كه نماز خوانده بود، نماز خواند. دوباره آمد و به رسول الله صلی الله علیه وسلم سلام كرد که رسول الله صلی الله علیه وسلم [دوباره] به او فرمود: «ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ»، «بازگرد و نماز بخوان که تو نماز نخواندی»، بار سوم نيز چنين كرد، آنگاه گفت: سوگند به ذاتی كه تو را به حق فرستاده است، من بهتر از اين نمی دانم چگونه نماز بخوانم، به من [درست نماز خواندن را] بیاموز، رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ، ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْتَدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، وَافْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلاتِكَ كُلِّهَا»([32]). «هرگاه خواستی نماز بخوانی، نخست تكبير بگو، سپس آنچه از قرآن برايت ميسر است بخوان، سپس ركوع كن، در رکوع آرام بگیر و پس از برداشتن سر از ركوع، کاملا راست بايست و اندكی مكث كن، سرانجام سجده كن و در سجده آرام بگیر، پس از برداشتن سر از سجده، اندكی بنشين، و همين شيوه را در تمام نمازهايت رعايت كن».
[صحیح] - [متفق علیه] - [صحیح بخاری - 757]

توضیح

پیامبر صلی الله علیه وسلم وارد مسجد شد، و پس از او مردی وارد شد و به سرعت دو رکعت نماز خواند، و در قیام و رکوع و سجده خود اطمینان را رعایت نکرد، و پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز او را نظاره می کرد، پس نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمد، در حالی که در کنار مسجد نشسته بود، سلام کرد و او صلی الله علیه وسلم پاسخ سلام را داد، و به او فرمود: بر گرد و نماز خود را اعاده کن؛ زیرا تو نماز نه خواندی. بازگشت و همان طور که نماز خوانده بود به سرعت نماز خواند، سپس آمد و بر پیامبر صلی الله علیه وسلم سلام کرد، پس برای او فرمود: بر گرد و نماز بخوان؛ زیرا تو نماز نه خواندی، این کار را سه مرتبه تکرار کرد. آن مرد گفت: سوگند به آن که تو را به حق فرستاد، هیچ چیز بهتر از این نیست، پس به من یاد بده؛ پس او صلی الله علیه وسلم به او گفت: هرگاه به نماز ایستادی، تکبیر احرام بگو، بعد از آن أم القرآن (فاتحه) و هر چه که الله خواسته از قرآن بخوان، سپس رکوع کن تا خوب و مطمئن رکوع کنی به طوری که دست‌هایت را روی زانوهایت بگذاری و پشتت را صاف کنی و در رکوع محکم باش، سپس بلند شو و راست بایست تا استخوان‌هایت به مفاصلشان برگردند و به حالت ایستاده برسی، بعد سجده کن تا خوب و مطمئن سجده کنی به طوری که پیشانی و بینی‌ات، دستانت، زانوهایت و نوک انگشتان پایت روی زمین باشد، سپس بلند شو تا بین دو سجده‌ مطمئن بنشینی، و این کار را در هر رکعت نمازت انجام بده.

از فوائد حدیث

1. این ارکان نماز هستند، که نه از طریق سهو و نه از طریق نادانی ساقط می‌شوند، به دلیل اینکه نمازگزار را به اعادۀ آن امر نمود، و پیامبر صلى الله عليه وسلم به تعلیم آن اکتفا نکرد.
2. اطمینان رکنی از ارکان نماز است.
3. نووی می‌گوید: دلالت بر این دارد که هر کس در برخی از واجبات نماز را اخلال کند، نمازش صحیح نیست.
4. نووی می‌گوید: در این نرمش و ملاطفت در تعامل با دانش آموز و روشن ساختن موضوع، خلاصه کردن اهداف و اکتفا در حق او بر موارد مهم بدون موارد تمکمیلی که حال ووضعیت او حفظ و انجام آن را پیاده کرده نتواند.
5. نووی می گوید: و دلالت بر این دارد که اگر از مفتی در مورد چیزی سؤال شود و چیز دیگری باشد که سؤال کننده به آن نیاز داشته باشد اما از در مورد آن نپرسیده باشد، مستحب است که آن را به او بیان کند، و این از باب نصیحت باشد نه از سخنی که مرتبط به موضوع نباشد.
6. فضیلت اعتراف به کوتاهی، چنانکه فرمود: "لا أحسن غيره فعلمني". یعنی هیچ چیز بهتر از این نیست، پس به من یاد بده.
7. ابن حجر گفت: در آن امر به معروف و نهی از منکر است، و خواست دانش آموز از عالم که به او بیاموزد.
8. استحباب سلام هنگام روبرو شدن، و وجوب پاسخ به آن، و در صورت تکرار روبرویی مستحب است مکرراً باید سلام بگوید حتی اگر زمان روبرویی نزدیک باشد، و پاسخ دادن هر بار نیز واجب می باشد.