فەرموودە: خودای گەورە ناخەوێت، و شیاو نییە بۆی کە بخەوێت

عَنْ أَبِي مُوسَى رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَامَ فِينَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِخَمْسِ كَلِمَاتٍ، فَقَالَ:
«إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ لَا يَنَامُ، وَلَا يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَنَامَ، يَخْفِضُ القِسْطَ وَيَرْفَعُهُ، يُرْفَعُ إِلَيْهِ عَمَلُ اللَّيْلِ قَبْلَ عَمَلِ النَّهَارِ، وَعَمَلُ النَّهَارِ قَبْلَ عَمَلِ اللَّيْلِ، حِجَابُهُ النُّورُ -وَفِي رِوَايَةٍ: النَّارُ- لَوْ كَشَفَهُ لَأَحْرَقَتْ سُبُحَاتُ وَجْهِهِ مَا انْتَهَى إِلَيْهِ بَصَرُهُ مِنْ خَلْقِهِ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 179]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە ئەبی موساوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: پێغەمبەری خودا -صلی الله علیه وسلم- لە نێوماندا هەستا و پێنج شتی فەرموو:
«خودای گەورە ناخەوێت، و شیاو نییە بۆی کە بخەوێت، تەرازوو نزم دەکاتەوە و بەرزی دەکاتەوە، کردەوەی ڕۆژ پێش کردەوەی شەو بۆ لای بەرز دەکرێتەوە، و کردەوەی شەویش پێش کردەوەی ڕۆژ، پەردەکەی (حیجابەکەی) ڕووناکییە (یان ئاگرە)، ئەگەر لایبدات شکۆمەندیی ڕوخساری هەموو شتێک لە دروستکراوەکانی دەسووتێنێت؛ هەتا ئەو شوێنەی بینینی پێی دەگات».
-

شیکردنەوە

پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- هەستا بۆ وتاردان لەنێو هاوەڵانی و پێنج ڕستەی تەواوی پڕ لە مانای فەرموو، ئەوانیش: یەکەم: خوای گەورە -عز وجل- ناخەوێت. دووەم: دەرهەق بە ئەو خەوتن مەحاڵە؛ بەهۆی كامڵێتی لە ڕاگیركاری بوونەوەرەكانیدا و لە هەمیشە زیندووێتیدا. سێیەم: ئەو زاتە -سبحانه وتعالی- تەرازوو نزم دەکاتەوە و بەرزی دەکاتەوە بە پێی كێشی کردەوەی بەندەكان؛ كە بەرز دەكرێنەوە بۆ لای ئەو، و ئەو ڕزق و ڕۆزییانە دەپێوێت كە بۆ سەر زەوی دادەبەزن، جا ئەو ڕزقەی کە بەشی هەر خوڵقێنراوێكە؛ خوای گەورە -سبحانه وتعالی- نزمی دەکاتەوە بۆیە كەم دەبێتەوە، یان بەرزی دەکاتەوە بۆیە فراوان دەبێت. چوارەم: ئەو كردەوانەی كە بەندەکان بە شەو دەیکەن بۆ لای ئەو بەرز دەکرێنەوە؛ پێش ئەوەی ڕۆژی دواتر بێت، و کردەوەکانی ڕۆژ بەرز دەكرێنەوە پێش ئەوەی کردەوەکانی شەوی دواتر بێت، فریشتە تۆماركارەكان کردەوەکانی شەو بەرز دەكەنەوە لە پاش تەواوبوونی شەو؛ و لە سەرەتای ڕۆژدا، و کردەوەکانی ڕۆژ بەرز دەكەنەوە لە پاش تەواوبوونی ڕۆژ؛ و لە سەرەتای شەودا. پێنجەم: پەردەکەی خوای گەورە -سبحانه وتعالی- كە ڕێگرە لە بینینی ئەو؛ لە ڕووناکی یان ئاگرە، ئەگەر لای بدات؛ ئەوا ڕووناکی ڕووی پیرۆزی هەموو شتێک دەسووتێنێت کە چاوی پێی بگات لە خوڵقێنراوەكانی، ڕووناكی ڕوخساری بریتییە لە نور و مەزنی و شكۆداری. و مەبەست ئەوەیە: ئەگەر پەردەكە كە ڕێگرە لە بینینی؛ لای بدات و ئاشکرای بکات، و بۆ خوڵقێنراوەکانی خۆی دەربخات؛ ئەوا شكۆمەندی و ڕووناکی ڕووی هەموو شتێک دەسووتێنێت کە بینینی پێی بگات لە خوڵقێنراوەكانی، کە ئەمیش هەموو خوڵقێنراوێك دەگرێتەوە، چونکە بینینی خوای گەورە هەموو بوونەوەرەکانی گرتووەتەوە.

لە سوودەکانی فەرموودەکە

1. ڕوونکردنەوەی مەحاڵبوونی خەوتن دەرهەق بە خوای گەورە -سبحانه وتعالى-؛ چونکە خەوتن یەکێکە لە کەموکورتییەکان، و الله پاک و بێگەردە لێی.
2. خوای گەورە بە ویستی خۆی هەركەسێك بیەوێت بەرزی دەكاتەوە، و هەرکەسێکیش بیەوێت زەلیل و ڕیسوای دەکات، و هەرکەسێک بیەوێت هیدایەتی دەدات، و هەرکەسێکیش بیەوێت گومڕای دەکات.
3. کردەوەکان لە هەموو ڕۆژێک و لە هەموو شەوێکدا بۆ لای خودا بەرز دەکرێنەوە، و ئەمە هاندانی بەندەکانە کە هەست بە چاودێریی خوای گەورە بکەن لە شەو و ڕۆژیاندا.
4. فەرموودەکە بەڵگەیە لەسەر دادپەروەری خوای گەورە و بەڕێوەبردنی کاروباری خوڵقێنراوەكانی بە چاكی، و گومانی تێدا نییە کە ئەمە یەکێکە لە سیفەتە تەواو و کامڵەکانی الله -جل وعلا-.
5. سەلماندنی پەردە (حیجاب) بۆ خوای گەورە -سبحانه وتعالى-، کە بریتییە لەو نورەی (ڕۆشناییەی) لە نێوان ئەو و دروستکراوەکانیدایە، و ئەگەر ئەو پەردەیە نەبووایە؛ هەموویان دەسووتان.
6. ئاجوری دەڵێت: (شوێنكەوتووانی هەق بەو شێوەیە وەسفی خوای گەورە دەكەن -عز وجل- كە ئەو وەسفی خۆی پێكردووە، وبەو شێوەی پێغەمبەرەكەی وەسفی كردووە -صلى اللە علیە وسلم-، وبەو شێوەی هاوەڵان وەسفیان كردووە -ڕەزای خوایان لێبێت-؛ وئەمیش مەزهەبی زانایانە ئەوانەیان كە شوێنكەوتوون وبیدعەچی نین). ئەهلی سوننە داندەنێن بە ئەو شتانەی كە خوای گەورە سەبارەت بە نەفسی خۆی باسیكردووە وجەختی لەسەر كردۆتەوە؛ لە ناوەكانی وسیفەتەكانی، بە بێ لادان لە مانا ڕاستەقینەكە وبە بێ پەكخستنی مانا ڕاستەقینە وبە بێ لێكدانەوەی چۆنیەتی وبە بێ چواندن، وئەوەی خوای گەورە سەبارەت بە نەفسی خۆی نكۆڵی لێكردووە؛ ئەوانیش نكۆڵی لێدەكەن، وبێدەنگن سەبارەت بەو شتانەی نكۆڵی وجەخت كردنەوەی لەسەر نەهاتووە، خوای گەورە دەفەرموێت: ﴿لَيْسَ ‌كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ﴾ واتە: ﴿ھیچ شتێك بە وێنەی خوا نیە (نە لە زات و نە لە سیفەت و نە لە کرداریدا) وە ئەو بیسەر وبینایە﴾.
7. ئەو نورەی (ڕۆشناییەی) کە سیفەتی خوای گەورەیە -سبحانه وتعالی-، جیاوازە لەو نورەی کە خۆی پێ پەردەپۆش کردووە، ئەو نورەی کە خۆی پێ پەردەپۆش کردووە نورێکی دروستکراوە، بەڵام نوری خوای گەورە نورێکە کە شیاوی خۆی و زاتی خۆیەتی، هیچ شتێک وەک ئەو نییە، ئەوەی کە پێغەمبەر -صلی الله علیه وسلم- بینی؛ تەنها ئەو پەردەیە بوو کە لە نێوان خودا و بەندەکانیدایە.