فەرموودە: دەربارەی شتێکی مەزن پرسیارت کرد وئاسانە لەسەر ئەو کەسەی کە خوای گەورە بۆی ئاسان کردووە

عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ رضي الله عنه قَالَ:
كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي سَفَرٍ، فَأَصْبَحْتُ يَوْمًا قَرِيبًا مِنْهُ وَنَحْنُ نَسِيرُ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ أَخْبِرْنِي بِعَمَلٍ يُدْخِلُنِي الجَنَّةَ وَيُبَاعِدُنِي عَنِ النَّارِ، قَالَ: «لَقَدْ سَأَلْتَنِي عَنْ عَظِيمٍ، وَإِنَّهُ لَيَسِيرٌ عَلَى مَنْ يَسَّرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ، تَعْبُدُ اللَّهَ وَلاَ تُشْرِكْ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمُ الصَّلاَةَ، وَتُؤْتِي الزَّكَاةَ، وَتَصُومُ رَمَضَانَ، وَتَحُجُّ البَيْتَ» ثُمَّ قَالَ: «أَلاَ أَدُلُّكَ عَلَى أَبْوَابِ الخَيْرِ: الصَّوْمُ جُنَّةٌ، وَالصَّدَقَةُ تُطْفِئُ الخَطِيئَةَ كَمَا يُطْفِئُ الْمَاءُ النَّارَ، وَصَلاَةُ الرَّجُلِ مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ» قَالَ: ثُمَّ تَلاَ: «{تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ}، حَتَّى بَلَغَ {يَعْمَلُونَ}» ثُمَّ قَالَ: «أَلاَ أُخْبِرُكَ بِرَأْسِ الأَمْرِ كُلِّهِ وَعَمُودِهِ، وَذِرْوَةِ سَنَامِهِ؟» قُلْتُ: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «رَأْسُ الأَمْرِ الإِسْلاَمُ، وَعَمُودُهُ الصَّلاَةُ، وَذِرْوَةُ سَنَامِهِ الجِهَادُ» ثُمَّ قَالَ: «أَلاَ أُخْبِرُكَ بِمَلاَكِ ذَلِكَ كُلِّهِ؟» قُلْتُ: بَلَى يَا نَبِيَّ اللهِ، فَأَخَذَ بِلِسَانِهِ قَالَ: «كُفَّ عَلَيْكَ هَذَا» فَقُلْتُ: يَا نَبِيَّ اللهِ، وَإِنَّا لَمُؤَاخَذُونَ بِمَا نَتَكَلَّمُ بِهِ؟ فَقَالَ: «ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ يَا مُعَاذُ، وَهَلْ يَكُبُّ النَّاسَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ أَوْ عَلَى مَنَاخِرِهِمْ إِلاَّ حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ».
[صحيح بمجموع طرقه] - [رواه الترمذي وابن ماجه وأحمد] - [سنن الترمذي: 2616]

لە موعازی کوڕی جەبەلەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت:
لە سەفەرێكدا لەگەڵ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بووم، لە بەیانیەكدا نزیك بووم لێی لەكاتێكدا ڕێمان دەكرد، ووتم: ئەی پێغەمبەری خودا، کردەوەیەکم پێ بڵێ کە ببێتە هۆی چوونە بەهەشت وڕزگار بوونم لە دۆزەخ، فەرمووی: «دەربارەی شتێکی مەزن پرسیارت کرد وئاسانە لەسەر ئەو کەسەی کە خوای گەورە بۆی ئاسان کردووە، خوای گەورە دەپەرستیت وهیچ هاوبەشێکی بۆ بڕیار نادەیت، ونوێژەکان ئەنجام دەدەیت، وزەکات دەدەیت، وڕەمەزان بە ڕۆژوو دەبیت، وحەجی ماڵی خودا دەکەیت»، پاشان فەرمووی: «دەرگاکانی ئەنجامدانی خێرت پێ نیشان بدەم: ڕۆژووگرتن پارێزەرە (قەڵغانە)، وخێر کردن تاوانەکان دەکوژێنێتەوە هەروەکو چۆن ئاو ئاگر دەکوژێنێتەوە، وشەو نوێژکردن لە تاریکایی شەودا، پاشان ئەم ئایەتەی خوێندنەوە: ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ يَدۡعُونَ رَبَّهُمۡ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ (16)فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡيُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ (17)﴾ [سورەتی -السجدة-] واته: ﴿تەنیشتیان دوور دەکەوێتەوە لە جێگای خەوتنیان (واتە: لە خەو ھەڵدەستن بۆ شەو نوێژ کردن) ھاوار ونزا لە پەروەردگاریان دەکەن بە ترس و ھیواوە و لەو ڕۆزی و سامانەی پێمان دراوە دەبەخشن (16) پاشان ھیچ کەس نازانێت چی شاراوەتەوە بۆیان لە (بەھەشت دا کە ھۆی) گەشبوونی چاوەکانن ئەم پاداشتە (دەدرێنەوە) بە ھۆی ئەو کردەوانەی کە کردوویانە (17)﴾، پاشان فەرمووی: «ئایا هەواڵت پێبدەم بە ناوەڕۆک وگەوهەری ئەم ئاینە وپایەکانی ولوتکەکەی؟»، ووتم: بەڵێ، ئەی پێغەمبەری خودا (واتە: بەڵی، پێم بڵێ). فەرمووی: «ناوەڕۆک وگەوهەری ئەم ئاینە ئیسلامە، وپایەکانی نوێژ کردنە، ولوتکەکەی جیهادە». پاشان فەرمووی: «ئایا هەواڵت پێبدەم بە جڵەوگیری هەموو ئەوانە؟»، ووتم: بەڵێ، ئەی پێغەمبەری خودا. زمانی گرت وفەرمووی: «ئەمەت بگرەوە»، ووتم: ئەی پێغەمبەری خودا، ئایا لێپرسینەوەمان لێدەکرێت لەسەر ئەوەی کە دەیڵێین؟»، فەرمووی: «لەبار دایکت چویتایە، ئايا خەڵكى فڕێ دەدرێنە نێو دۆزەخ لەسەر ڕوومەتيان يان لەسەر لوتيان مەگەر به هۆى دروێنەى تاوانەكانى زمانيانەوه نەبێت؟».
- - [سنن الترمذي - 2616]

شیکردنەوە

موعاز -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: لەگەل پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بووم لە سەفەرێكدا، بەیانیەكیان لە نزیكیەوە ڕێم دەكرد، ووتم: ئەی پێغەمبەری خودا، كردەوەیەكم پێ بڵێ ببێتە هۆی ئەوەی بچمە بەهەشت ودوور بم لە دۆزەخ، فەرمووی: پرسیارت كرد دەربارەی كردەوەیەكی مەزن كە كردنی قورسە لەسەر نەفسەكان، وئاسانە لەسەر ئەوەی خوای گەورە بۆی ئاسانی كردبێت؛ فەرزەكانی ئیسلام جێبەجێ بكە:
یەكەم: بەتەنها الله بپەرستە وبە هیچ شێوەیەك هاوبەشی بۆ بڕیار مەدە.
دووەم: پێنج نوێژە فەرزەكە ئەنجام بدە لە ڕۆژ وشەوێكدا: بەیانی، ونیوەڕۆ، وعەسر ، ومەغریب، وعیشا، بە مەرج وپایە و واجبەكانی.
سێیەم: زەكاتی فەرزكراو جێبەجێ بكە، ئەمیش پەرستێكی دارایی واجبە لە هەموو ماڵێك كە گەیشتبێتە بڕێكی دیاریكراو لە شەریعەتدا، ودەدرێت بە ئەوانەی شایستەن.
چوارەم: ڕەمەزان ڕۆژوو بگرە، ئەمیش بریتیە لە خۆگرتنەوە لە خواردن وخواردنەوە وشتی تر كە ڕۆژوو دەشكێنن وبە نیەتی پەرستن ئەم كارە ئەنجامدەدرێت، لەكاتی دەرچوونی بەرە بەیانەوە هەتاوەكو ئاوابوونی خۆر.
پێنجەم: حەج ئەنجام بدە بۆ ماڵی خودا لە مەككە بۆ جێبەجێكردنی مەراسیمەكان؛ وەكو بەندایەتیەك بۆ الله -عز وجل-.
پاشان پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: ئایا ڕێنیشاندەرت بم بۆ ئەو ڕێگایەی كە دەتگەیەنێت بە دەرگاكانی خێر وچاكە؟ ئەمیش بە ئەنجامدانی كردەوە سونەتەكان لەپاش جێبەجێكردنی فەرزەكان:
یەكەم: ڕۆژووگرتنی سونەت، ڕێگرە لە تووشبوون بە گوناهەكان چونكە شەهوەت وئارەزوو دەشكێنێت، وهێزی لاشە كەمدەكاتەوە.
دووەم: خێركردنی سونەت؛ دەبێتە هۆی كوژاندنەوەی گوناهەكان لەپاش كردنیان ونامێنن وشوێنەواریان دەسڕێتەوە.
سێیەم: شەونوێژكردن لە سێیەكی كۆتایی شەو، پاشان پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ئەم ئایەتەی خوێندنەوە: ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ يَدۡعُونَ رَبَّهُمۡ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ (16)فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡيُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ (17)﴾ [سورەتی -السجدة-] واته: ﴿تەنیشتیان دوور دەکەوێتەوە لە جێگای خەوتنیان (واتە: لە خەو ھەڵدەستن بۆ شەو نوێژ کردن -زیكر ونزا كردن وخوێندنەوەی قورئان-) ھاوار ونزا لە پەروەردگاریان دەکەن بە ترس و ھیواوە و لەو ڕۆزی و سامانەی پێمان داون دەبەخشن (16) پاشان ھیچ کەس نازانێت چی شاراوەتەوە بۆیان لە (بەھەشت دا کە ھۆی) گەشبوونی چاوەکانن ئەم پاداشتە (دەدرێنەوە) بە ھۆی ئەو کردەوانەی کە کردوویانە (17)﴾
پاشان پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: ئایا پێت بڵێم بنچینەی ئاین وپایەكەی كە لەسەری وەستاوە ولوتكەكەی چییە؟
موعاز -ڕەزای خوای لێبێت-ووتی: بەڵێ، پێم بڵێ ئەی پێغەمبەری خودا.
پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: بنچینەی سەرەكی: ئیسلامە ئەمیش بریتیە لە دوو شاهێدیدانەكە، وبەهۆیانەوە مرۆڤ بنچینەی ئاین بەدەست دەهێنێت. وپایەكەی: نوێژكردنە، ئیسلام نییە ئەگەر نوێژكردن نەبێت، هەروەكو چۆن ماڵ بێ پایە دروست نابێت، هەركەسێك نوێژ بكات ئاینەكەی بەهێز دەبێت وبەرز دەبێتەوە، ولوتكەی ئەم ئاینە وبەرزبوونەوەی: بریتیە لە جیهاد كردن، وكۆششكردن وهەوڵدان و جەنگان دژی دوژمنانی ئاین بۆ بەرزكردنەوەی وشەی الله.
پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: ئایا پێت بڵێم چی شتێك دەبێتە هۆی باش ڕكێف وچاك جێبەجێكردنی ئەوانەی پێشوو؟ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- زمانی گرت، وفەرموو: ڕێگری بكە لە ئەمە وقسە لە شتێكدا مەكە كە پەیوەندی بە تۆوە نەبێت. موعاز ووتی: ئایا پەروەردگارمان لێپرسینەوەمان لێدەكات وسزامان دەدات لەسەر ئەو شتانەی دەیڵێین؟!
پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: لەباردایکت چویتایە! مەبەست نزاكردن نییە لەسەری، بەڵكو عەرەب ئەم ڕستەیە بەكاردێنن بۆ ئاگاداركردنەوە سەبارەت بە شتێك كە دەبێت هۆشدار بێت سەبارەتی وبیزانێت، پاشان فەرمووی: ئایا خەڵكی فڕێ دەدرێنە نێو دۆزەخەوە و لەسەر ڕوویان دەكەونە نێویەوە مەگەر بەهۆی قسەكانی زمانیانیەوە نەبێت لەسەرەنجامی قسە كردنیان بە كوفر وناوزڕاندن وجوێن وغەیبەت ودووزمانی وبوهتان وهتد.