حديث: لاَ يَقُلْ أَحَدُكُمْ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي إِنْ شِئْتَ، ارْحَمْنِي إِنْ شِئْتَ، ارْزُقْنِي إِنْ شِئْتَ، وَليَعْزِمْ مَسْأَلَتَهُ، إِنَّهُ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ، لاَ مُكْرِهَ لَهُ

عَن أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ:
«لاَ يَقُلْ أَحَدُكُمْ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي إِنْ شِئْتَ، ارْحَمْنِي إِنْ شِئْتَ، ارْزُقْنِي إِنْ شِئْتَ، وَليَعْزِمْ مَسْأَلَتَهُ، إِنَّهُ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ، لاَ مُكْرِهَ لَهُ». ولمسلم: «وَلَكِنْ لِيَعْزِمِ الْمَسْأَلَةَ وَلْيُعَظِّمِ الرَّغْبَةَ، فَإِنَّ اللهَ لَا يَتَعَاظَمُهُ شَيْءٌ أَعْطَاهُ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 7477]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:
«لاَ يَقُلْ أَحَدُكُمْ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي إِنْ شِئْتَ، ارْحَمْنِي إِنْ شِئْتَ، ارْزُقْنِي إِنْ شِئْتَ، وَليَعْزِمْ مَسْأَلَتَهُ، إِنَّهُ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ، لاَ مُكْرِهَ لَهُ». «هيچيک از شما نگويد: يا الله، اگر خواستی مرا بيامرز؛ اگر خواستی بر من رحم کن، اگر خواستی بر من روزی بده، بلکه با يقين و قاطعيت بخواهد؛ زيرا او کاری را که خواسته باشد انجام می دهد، و هيچکس نمی تواند الله را - به کاری - مجبور سازد».
[صحیح] - [متفق علیه] - [صحیح بخاری - 7477]

توضیح

رسول الله صلی الله علیه وسلم کسی را که قصد دعا کردن دارد از این مسئله نهی می کند که طلب مغفرت و آمرزش و رحمت را وابسته به مشیئت الهی بداند، بلکه او را امر می کند این خواسته را با قطعیت مطرح کند؛ چون وابسته نمودن خواسته ای به مشیت الهی، گویا این پیام را با خود دارد که برآورده نمودن برخی از نیازهای مخلوقات از سوی الله متعال از لحاظ مجبوریت و اکراه است، و العیاذ بالله، و رسول الله صلی الله علیه وسلم در پایان حدیث فرموده است که (فإنه لا مُكْرِه له) یعنی هيچکس نمی تواند الله را - به کاری - مجبور سازد، همان گونه که بر الله متعال عطا کردن چیزی سنگینی نمی کند و از انجام آن هرگز عاجز نمی باشد و بر وی بزرگی نمی کند، تا این که گوینده بگوید: (اگر خواسته باشی)، و در وابسته کردن موضوع به مشيئت الله متعال، نوعی از بی نیازی او از آمرزش پروردگارش برای او همراه است، و سخن گویند که می گوید: اگر مى‏ خواهى فلان را به من بدهى، آن را انجام بده، این گونه خواستن از کسی می شود که از آن شخص بی نیاز باشد و در عین حاضر شخص خواسته شده عاجز و ناتوان باشد، اما خواستن از ذات توانا، در حالی از الله خواسته شود که بنده از ناچاری طلب کمک کند، و او به الله نیاز داشته باشد، اینجا باید با یقین و قاطعیت بخواهد، و خواست خود را از آدرس شخص فقیر و ناچار بطلبد، و به الله متعال التجا نماید؛ چون او ذات بی نیاز و کامل، و بر چیز توانا است.

از فوائد حدیث

1. نهی از تعلیق دعاء بمشیئت (خواست).
2. منزه بودن الله متعال از هر آنچه که شایسته او نیست، و فراخی فضل او، کمال غنا، کرم و سخاوت او سبحانه و تعالی.
3. اثبات کمالیت به الله متعال.
4. بزرگ پنداشتن تشویق به آنچه که نزد الله متعال است، و گمان نیک به او سبحانه و تعالی.
5. از برخی مردم وابسته کردن دعاء به خواستن رخ می دهد در حالی که متوجه نمی باشند، مانند این که بگویند: الله برای تو خیر بدهد اگر الله خواسته باشد، الله بر او رحم کند اگر الله خواسته باشد، پس این گونه دعاء بنابر حدیث باب جواز ندارد.