حدیث: دا زما څپلۍ واخله او د دې دیوال تر شا چې هر چا سره مخ شوې او پدې خبره یې د زړه د باور له مخې ګواهي ورکوله چې له الله پرته بل حق معبود نشته، نو په جنت زیری ورکړه

عَن أبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ:
كُنَّا قُعُودًا حَوْلَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، مَعَنَا أَبُو بَكْرٍ، وَعُمَرُ فِي نَفَرٍ، فَقَامَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنْ بَيْنِ أَظْهُرِنَا، فَأَبْطَأَ عَلَيْنَا، وَخَشِينَا أَنْ يُقْتَطَعَ دُونَنَا، وَفَزِعْنَا، فَقُمْنَا، فَكُنْتُ أَوَّلَ مَنْ فَزِعَ، فَخَرَجْتُ أَبْتَغِي رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَتَّى أَتَيْتُ حَائِطًا لِلْأَنْصَارِ لِبَنِي النَّجَّارِ، فَدُرْتُ بِهِ هَلْ أَجِدُ لَهُ بَابًا؟ فَلَمْ أَجِدْ، فَإِذَا رَبِيعٌ يَدْخُلُ فِي جَوْفِ حَائِطٍ مِنْ بِئْرٍ خَارِجَةٍ - وَالرَّبِيعُ الْجَدْوَلُ - فَاحْتَفَزْتُ، فَدَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: «أَبُو هُرَيْرَةَ» فَقُلْتُ: نَعَمْ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «مَا شَأْنُكَ؟» قُلْتُ: كُنْتَ بَيْنَ أَظْهُرِنَا، فَقُمْتَ فَأَبْطَأْتَ عَلَيْنَا، فَخَشِينَا أَنْ تُقْتَطَعَ دُونَنَا، فَفَزِعْنَا، فَكُنْتُ أَوَّلَ مَنْ فَزِعَ، فَأَتَيْتُ هَذَا الْحَائِطَ، فَاحْتَفَزْتُ كَمَا يَحْتَفِزُ الثَّعْلَبُ، وَهَؤُلَاءِ النَّاسُ وَرَائِي، فَقَالَ: «يَا أَبَا هُرَيْرَةَ» وَأَعْطَانِي نَعْلَيْهِ، قَالَ: «اذْهَبْ بِنَعْلَيَّ هَاتَيْنِ، فَمَنْ لَقِيتَ مِنْ وَرَاءِ هَذَا الْحَائِطَ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُسْتَيْقِنًا بِهَا قَلْبُهُ، فَبَشِّرْهُ بِالْجَنَّةِ»، فَكَانَ أَوَّلَ مَنْ لَقِيتُ عُمَرُ، فَقَالَ: مَا هَاتَانِ النَّعْلَانِ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ؟ فَقُلْتُ: هَاتَانِ نَعْلَا رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، بَعَثَنِي بِهِمَا مَنْ لَقِيتُ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُسْتَيْقِنًا بِهَا قَلْبُهُ، بَشَّرْتُهُ بِالْجَنَّةِ، فَضَرَبَ عُمَرُ بِيَدِهِ بَيْنَ ثَدْيَيَّ فَخَرَرْتُ لِاسْتِي، فَقَالَ: ارْجِعْ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ، فَرَجَعْتُ إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَأَجْهَشْتُ بُكَاءً، وَرَكِبَنِي عُمَرُ، فَإِذَا هُوَ عَلَى أَثَرِي، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَا لَكَ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ؟» قُلْتُ: لَقِيتُ عُمَرَ، فَأَخْبَرْتُهُ بِالَّذِي بَعَثْتَنِي بِهِ، فَضَرَبَ بَيْنَ ثَدْيَيَّ ضَرْبَةً خَرَرْتُ لِاسْتِي، قَالَ: ارْجِعْ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «يَا عُمَرُ، مَا حَمَلَكَ عَلَى مَا فَعَلْتَ؟» قَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، بِأَبِي أَنْتَ، وَأُمِّي، أَبَعَثْتَ أَبَا هُرَيْرَةَ بِنَعْلَيْكَ، مَنْ لَقِيَ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُسْتَيْقِنًا بِهَا قَلْبُهُ بَشَّرَهُ بِالْجَنَّةِ؟ قَالَ: «نَعَمْ»، قَالَ: فَلَا تَفْعَلْ، فَإِنِّي أَخْشَى أَنْ يَتَّكِلَ النَّاسُ عَلَيْهَا، فَخَلِّهِمْ يَعْمَلُونَ، قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «فَخَلِّهِمْ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 31]

دا ژباړه بیا لیدنې او کره کتنې ته اړتیا لري.

له ابو هریرة رضي الله عنه څخه روایت دی هغه ویلي:
موږ د رسول الله صلی الله علیه وسلم شاوخوا ناست وو، زموږ سره ابو بکر او عمر هم وو، نو رسول الله صلی الله علیه وسلم زموږ له منځه پورته شو او ډیر ځنډ یې وکړ، موږ اندیښمن شو چې شاید راڅخه جلا شي او موږ پریږدي، موږ وویرېدو او پدې اړه اندیښمن شو، زه لومړی کس وم چې اندېښمن شوم، نو پورته شوم او د رسول الله صلی الله علیه وسلم پسې مې لټه پیل کړه تر څو یې پیدا کړم، تر دې چې د انصارو د بنی نجار د خلکو یوې چاردېوالۍ ته راغلم، نو چارچاپېره ترې وګرځیدم خو دروازه مې ونه موندله، تر دې چې یو لښتی مې وموند چې بیرون له یوې څا څخه د دېوال له لارې دننه تللی و، نو زه ترې داخل ته ننوتم او رسول الله صلی الله علیه وسلم ته ورغلم، هغه پوښتنه وکړه: "ابو هریره څه خبره ده؟" ما وویل: "ای د الله رسوله! تاسو زموږ په منځ کې وئ، بیا پاڅېدئ او ځنډ مو وکړ، موږ ووېرېدو چې هسې نه راڅخه جلا شې، نو اندېښنه راسره پېدا شوه، او زه لومړی کس وم چې اندېښمن شوم تر دې چې دې چارېدوالۍ ته راغلم نو لکه د ګېدړ په څېر په کښېدو راننوتم، او نور خلک مې تر شا دي، هغه وویل: " ای ابو هریره!" او خپلې څپلۍ یې راکړې او ویې ویل:" دا زما څپلۍ واخله او د دې دیوال تر شا چې هر چا سره مخ شوې او پدې خبره یې د زړه د باور له مخې ګواهي ورکوله چې له الله پرته بل حق معبود نشته، نو په جنت زیری ورکړه»،د دې سره عمر د دواړو سینو په منځ کې ووهلم، تر دې چې مخ په شا ولوېدم او ویې ویل: وګرځه ای ابو هریره، نو بیرته رسول الله صلی الله علیه وسلم ته وروګرځیدم، او په ژړا شوم، عمر راپسې شو، نو رسول الله صلی الله علیه وسلم وویل: څه خبره ده ای ابوهریره؟» ما وویل: د عمر سره مخ شوم، نو په هغه څه مې خبر کړ چې تا یې له امله لیږلی وم، هغه د سینې په منځ کې داسې ووهلم چې شاته ولویدم، ویې ویل: وګرځه نو رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: "ای عمره! څه شي اړباسلې چې داسې دې وکړل؟" عمر ځواب ورکړ: "ای د الله رسوله! زما د مور او پلار دې تر تا قربان شي، آیا تاسو ابو هریره لدې څپلیو سره رالیږلی و، ترڅو هر هغه چاته په جنت زیری ورکړي چې پدې خبره ګواهي ورکوي چې له الله پرته بل حق معبود نشته، او پدې خبره یې د زړه له تله باور وي؟" رسول الله صلی الله علیه وسلم وویل: "هو." بیا عمر وویل: "نو داسې مه کوه، ځکه زه وېره لرم چې خلک به په دې تکیه وکړي، پریږده چې خلک عمل وکړي، رسول الله صلی الله علیه وسلم وویل: "نو پرې یې ږده».
[صحيح] - [مسلم روايت کړی دی] - [صحیح مسلم - 31]

تشریح

رسول الله صلی الله علیه وسلم د خپلو صحابه کرامو په یوه ډله کې ناست و، چې په هغوی کې أبوبکر او عمر هم وو، نو رسول الله صلی الله علیه وسلم پاڅېده، بیا یې ځنډ وکړ، هغوی وویرېدل چې د دښمن لخوا له کومې بدې پېښې سره مخ نه شي؛ چې یا یې اسیر کړي او یا بل څه. نو صحابه کرام په اندېښنه کې پاڅېدل، لومړی کس چې اندېښمن شو هغه ابوهریرة رضي الله عنه و، تر دې چې د بني نجار یو باغ ته ورغی او ګرد چاپیره ترې تاو شو چې کېدی شي کومه خلاصه دروازه پېدا کړي چې پېدا یې نه کړه، خو په دیوال کې یې یوه وړه لار وموندله چې اوبه ترې دننه کېدې، نو ځان یې راغونډ کړ تر دې چې ننوت او رسول الله صلی الله علیه وسلم یې وموند، نو ورته یې وویل: ته یې أبوهریرة؟ هغه وویل: هو. ویې ویل: څه خبره ده؟ أبوهریره وویل: ته زمونږ په منځ کې وې، پاڅېدې او ځنډ دې وکړ، نو موږ وویریدو چې راڅخه جلا نه شې، نو زه لومړی کس وم چې اندېښمن شوم، تر دې چې دې کنډر ته راغلم، نو لکه د ګیدړ په څېر په کښېدو راننوتم، او خلک مې تر شا دي. نو رسول الله صلی الله علیه وسلم خپلې څپلۍ ورکړې تر څو پرې خلک باور وکړي چې رېښتینی دی او ورته یې وویل: زما دا څپلۍ واخله او د دې دیوال تر شا چې له هر چا سره مخ شوې او هغه پدې خبره د زړه له تله ګواهي ورکوله چې له الله پرته بل حق معبود نشته؛ نو په چا کې چې دا صفت و هغه له جنتیانو څخه دی. نو لومړ کس عمر و چې ورسره مخ شوم، هغه وویل: ای ابو هریره دا څپلۍ څه دي؟ هغه وویل: دا د رسول الله صلی الله علیه وسلم څپلۍ دي، زه یې له دې څپلیو سره د دې لپاره رالیږلی یم چې له هر چا سره مخ شوم چې د زړه د باور له مخې یې ګواهۍ ورکوله چې له الله پرته بل حق معبود نشته چې په جنت زیری ورکړم. نو عمر په سوک سره ابو هریره په سینه کې وواهه تر دې چې مخ په شا ولویدم، ویې ویل: ابو هریره وګرځه، نو رسول الله صلی الله علیه وسلم ته وروګرځیدم، په داسې حال کې چې ویریدلی وم، رنګ مې الوتی و او ژړغونی وم، عمر راپسې تر شا راروان شو. نو رسول الله صلی الله علیه وسلم وویل: څه درپېښ شوي ای ابوهریره؟ ما وویل: د عمر سره مخ شوم، او په هغه څه مې خبر کړ چې تا لیږلی وم، نو داسې یو ګذار یې راکړ چې مخ په شا ولوېدم او ویې ویل: وګرځه. رسول الله صلی الله علیه وسلم وویل: ای عمره! دې کار ته څه شي اړباسلې؟ عمر وویل: ای د الله رسوله! زما مور او پلار دې له تا قربان شي، آیا تا ابوهریره له خپلو څپلیو سره رالیږلی و، تر څو هغه چاته د جنت زیری ورکړي چې د زړه له تله پدې خبره ګواهي ورکوي چې له الله پرته بل حق معبود نشته؟ ویې ویل: هو هغه وویل: نو داسې مه کوه، یقینا زه ویره لرم چې خلک به د (کلمې) په ویلو له عمل پرته تکیه وکړي، نو پرې یې ږده چې عمل وکړي. نو رسول الله صلی الله علیه وسلم وویل: نو پرې یې ږده.

د حديث له ګټو څخه

1. د رسول الله صلی الله علیه وسلم سره د صحابه کرامو (رضی الله عنهم) شدیده مینه او له هر ډول زیان څخه یې پر ساتنه ټینګار.
2. په ښه خبر سره د زیري ورکولو مشروعیت.
3. ایمان له قول، عمل او عقیدې څخه عبارت دی.
4. قاضي عیاض او نورو ویلي: د عمر رضي الله عنه کړنه او رسول الله صلی الله علیه وسلم ته یې ورګرځیدل پر هغه د اعتراض او د هغه د امر د ردولو په موخه نه و؛ ځکه هغه څه چې ابو هریره رضی الله عنه یې ورسره لیږلي وو، د امت زړونو ته د تسلیت ورکولو او هغوی ته د ښه زیري ورکولو پرته بل څه نه وو، خو عمر رضی الله عنه ولیدل چې د دې خبرې پټول د هغوی لپاره غوره دي او احتمال لري چې دوی پر دې له تکیه کولو څخه منع کړي، او دا د دوی لپاره د دې بشارت د بیړني اعلان په پرتله ډیر ګټور و، نو کله چې هغه دا خبر پیغمبر صلی الله عليه وسلم ته وړاندې کړ، هغه ومنود.
5. نووي وايي: په دې حدیث کې دې خبرې ته اشاره ده چې که امام یا مشر یو څه لازم وویني خو د هغه ځینې پیروان یې د هغه برعکس وویني، نو مشر ته په کار دي چې نورو پيروانو ته یې وړاندې کړي ترڅو یې په اړه نظر ورکړي، که ورته جوته شوه چې د پیروانو نظر یا وینا سمه ده نو باید بیرته له خپلې نظریې څخه رجوع وکړي او هغه چاته ځواب ورکړي چې شک ورسره پیدا شوی دی.
6. د هغو علومو د خپرولو ممانعت چې د مصلحت او یا د فساد د ویرې له امله یې خپرولو ته اړتیا نه وي.
7. موحدینو ته لوی زیری او دا چې څوک په داسې حال کې مړ شو چې د زړه له تله یې ګواهي ورکوله چې له الله پرته بل حق معبود نشته، نو هغه جنتي دی.
8. د عمر رضي الله عنه ځواکمنتیا، حکمت او پراخه پوهه.
9. نووي ويلي: په حدیث کې د بل چا ملکیت ته د هغه له اجازې پرته د داخلېدو مشروعیت دی چې پوه شي هغه پرې نه خفه کیږي، د هغه محبت له مخې چې خپلو کې یې سره لري او یا بل څه.