فەرموودە: وازی لێ بهێنن (لەو جۆرە بانگەوازییە)، چونکە شتێکی قێزەونە

عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ:
كُنَّا فِي غَزَاةٍ فَكَسَعَ رَجُلٌ مِنَ المُهَاجِرِينَ رَجُلًا مِنَ الأَنْصَارِ، فَقَالَ الأَنْصَارِيُّ: يَا لَلْأَنْصَارِ، وَقَالَ المُهَاجِرِيُّ: يَا لَلْمُهَاجِرِينَ، فَسَمَّعَهَا اللَّهُ رَسُولَهُ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَا هَذَا؟» فَقَالُوا: كَسَعَ رَجُلٌ مِنَ المُهَاجِرِينَ رَجُلًا مِنَ الأَنْصَارِ، فَقَالَ الأَنْصَارِيُّ: يَا لَلْأَنْصَارِ، وَقَالَ المُهَاجِرِيُّ: يَا لَلْمُهَاجِرِينَ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «دَعُوهَا فَإِنَّهَا مُنْتِنَةٌ» قَالَ جَابِرٌ: وَكَانَتِ الأَنْصَارُ حِينَ قَدِمَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَكْثَرَ، ثُمَّ كَثُرَ المُهَاجِرُونَ بَعْدُ، فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أُبَيٍّ: أَوَقَدْ فَعَلُوا، وَاللَّهِ لَئِنْ رَجَعْنَا إِلَى المَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الأَعَزُّ مِنْهَا الأَذَلَّ، فَقَالَ عُمَرُ بْنُ الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: دَعْنِي يَا رَسُولَ اللَّهِ أَضْرِبُ عُنُقَ هَذَا المُنَافِقِ، قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «دَعْهُ، لاَ يَتَحَدَّثُ النَّاسُ أَنَّ مُحَمَّدًا يَقْتُلُ أَصْحَابَهُ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 4907]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە جابری کوڕی عبداللەوە -ڕەزایان خوایان لێبێت- دەڵێت:
ئێمە لە جەنگێدا بووین و پیاوێک لە موهاجیرەکان بە دەستەكانی دای لە پشتی لە پیاوێکی ئەنساڕی، پیاوە ئەنساڕییەکە هاواری کرد: ئەی ئەنساڕەكان (بە هانامەوە وەرن)!، پیاوە موهاجیرەکەیش هاواری کرد: ئەی موهاجیرەکان (بە هانامەوە وەرن)!، کاتێک پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- گوێی لەمە بوو؛ فەرمووی: «ئەوە چییە؟» ووتیان: پیاوێک لە موهاجیرەکان بە دەستەكانی دای لە پشتی پیاوێکی ئەنساڕی، لەسەر ئەوە ئەنساڕییەکە ووتی: ئەی ئەنساڕەكان! و موهاجیرەکەیش ووتی: ئەی موهاجیرەکان!، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «وازی لێ بهێنن (لەو جۆرە بانگەوازییە)، چونکە شتێکی قێزەونە»، جابر دەڵێت: ژمارەی ئەنساڕەكان زیاتر بوو (لە ژمارەی موهاجیرەکان) لەو کاتەی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- هات بۆ مەدینە، بەڵام دواتر ژمارەی موهاجیرەکان زیادی کرد، عبد الله ی کوڕی ئوبەی (سەرگەورەی دووڕووەکان) ووتی: ئایا ئەوان (موهاجیرەکان) وایان کردووە؟ سوێند بە خوا، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مەدینە، بێگومان، بەڕێزترینەكە زەلیلترینەكە لەوێ دەردەكات، عومەری کوڕی خەتاب ووتی: ئەی پێغەمبەری خودا، ڕێگەم بدە بۆ ئەوەی سەری ئەم دووڕووە بپەڕێنم، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «وازی لێ بهێنە، نەوەک خەڵکی بڵێن موحەممەد هاوەڵەکانی خۆی دەکوژێت».
[صەحیحە] - [بوخاری و موسلیم هاوڕان لەسەری] - [صحيح البخاري - 4907]

شیکردنەوە

پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- لە گەشتێکدا بوو بۆ جەنگێك و هاوەڵانی لەگەڵدا بوو لە موهاجیر و ئەنساڕەكان -ڕەزای خوایان لێبێت-، پیاوێک لە موهاجیرەکان بە دەستی خۆی لە پشتی پیاوێکی دا لە ئەنساڕەكان. ئەنساڕیەکە ووتی: بە هانامەوە بێن ئەی ئەنساڕەکان! و موهاجیرەکە ووتی: بە هانامەوە بێن ئەی موهاجیرەکان! پێغەمبەریش -صلى الله عليه وسلم- گوێی لێیان بوو، فەرمووی: ئەوە چییە؟ ووتیان: پیاوێک لە موهاجیرەکان بە دەستی خۆی لە پشتی پیاوێکی دا لە ئەنساڕەكان، ئەنساڕیەکە ووتی: بە هانامەوە بێن ئەی ئەنساڕەکان، و موهاجیرەکە ووتی: بە هانامەوە بێن ئەی موهاجیرەکان. پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- فەرمووی: واز بێنن لەم خووە نەفامی و جاهیلیە، چونکە بێزراو و ناشیرین و ئازاردەرە، ئەویش ئەوە بوو ئەگەر پیاوێك دوژمنەکەی زاڵ بووایە بەسەریدا؛ بانگی هۆزەكەی دەکرد و ئەوانیش دەستبەجێ دەهاتن بۆ سەرخستنی، ئینجا ئەگەر ستەمکار بووایە یان ستەملێکراو؛ ئەمیش بەهۆی نەفامی و دەمارگیریانەوە. جابر دەڵێت: كاتێك پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- هات بۆ مەدینە ئەنساڕەكان زۆرتر بوون لە موهاجیرەكان، پاشان ژمارەی موهاجیرەكان زیادی كرد. سەرۆکی دووڕووەکان؛ عبد الله ی کوڕی ئوبەی کوڕی سەلول، ووتی: ئایا کار گەیشتووەتە ئەم ڕادەیە؟! سوێند بە خودا ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مەدینە، ئەوا بەهێزەکان (مەبەستی خۆی و ئەوانەیە كە لەگەڵیدا بوون) لاوازەکان لە مەدینە دەردەكەن (مەبەستی پێغەمبەرە -صلى الله عليه وسلم- و ئەوانەی لەگەڵیدا بوون). عومەری کوڕی خەتاب -ڕەزای خوای لێبێت- ووتی: ڕێگەم بدە ئەی پێغەمبەری خودا؛ بدەم لە گەردنی ئەم دووڕووە، پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- فەرمووی: وازی لێبێنە، با خەڵکی نەڵێن موحەممەد شوێنکەوتووانی خۆی دەکوژێت؛ تەنانەت ئەگەر لە ڕواڵەتیشدا بێت چونكە خەڵكی لە ڕواڵەتدا وا تێدەگەن.

لە سوودەکانی فەرموودەکە

1. نەهی كردن لە دابونەریتە سەرزەنشتكراوەكانی سەردەمی نەفامیەت، بە قسە بێت یان بە کردار، چونکە ئیسلام هاتووە بۆ دوورخستنەوەی خەڵکی لەو شتە ناڕەوایانە، و ڕێنموێنی كردنی خەڵكی بۆ ئەوەی کە ڕاست و هەقە بۆیان.
2. ئاگاداركردنەوە سەبارەت بە حیزبایەتی كە كارێكی پوچەڵە، و هۆشداریدان لێی هەروەكو هۆشداریدان لە شتی بۆگەن.
3. نەهی كردن لە هەر شتێک کە ببێـتە هۆی دوژمنایەتی و ڕق و کینە.
4. نەوەوی دەڵێت: پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- ئەو بانگەشەیەی بە بانگەشەی نەفامی ناوبردووە؛ و ئەمە ئاماژەیە بۆئەوەی كە حەزی لێناكات و ناپەسەندە بەلایەوە، چونکە لە نەفامییەكانی سەردەمی جاهیلیەت بوو؛ كە هۆزەكان هاوکاری یەكتریان دەكرد لەسەری لە کاروباری دونیا و پەیوەستەکانی، و لە جاهیلیەتدا مافەکانیان وەردەگرتەوە بە هۆز و عەشیرەتەكان، ئیسلام هاتووە بۆ پووچەڵکردنەوەی ئەمە، و بۆ یەکلاییکردنەوەی کێشەکان بە حوکمە شەرعییەکان، جا ئەگەر کەسێک دەستدرێژی کردە سەر کەسێکی تر؛ دادوەر لە نێوانیاندا حوکم دەكات، و ناچاری دەکات بە جێبەجێكردنی داخوازی دەستدرێژییەکەی بەو شێوەیەی لە بنەماکانی ئیسلامدا بڕیاری لەسەر دراوە.
5. سیندی دەڵێت: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ڕوونی کردەوە کە یارمەتیدان بۆ سەرخستنی كەسێك بەهۆی ئەوەی لە هۆزەکەیانە؛ وەکو ئەوەی خەڵکی نەفامی لەسەری بوون، ئەمە هەڵسوكەوتێكی پوچەڵە، بۆیە هیچ ڕەوایەتیەك نییە بۆ بانگکردنی هەموو تاكەكانی هۆزەكەی، بەڵام یارمەتیدان بۆ سەرخستنی ڕاستی و هەق داواکراوە لە هەموو ئیماندارێك؛ ئینجا لە هۆزەكەی بێت یان نا.
6. ئاماژەیە بۆئەوەی کە مونافیقەكان لەسەری بوون لە زمانی پیس و بوێری بەرامبەر بە پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- و هاوەڵانی -ڕەزای خوایان لێبێت-.
7. ئاماژەیە بۆئەوەی کە پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- لەسەری بوو لە زۆری لێبوردەیی و ئارامگرتن لەسەر ئازاردان لەلایەن مونافیقەكانەوە.
8. هۆشداریدان سەبارەت بە هەر کارێک کە خەڵکی لە هاتنە نێو ئیسلام دوور دەخاتەوە، بۆیە پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- خۆی بەدوور گرت لە کوشتنی مونافیقەكان بۆ ئەوەی خەڵکی نەڵێن: موحەممەد هاوەڵانی خۆی دەکوژێت.