بروز رسانی: اى نوجوان، من به تو جملاتى ياد مى‌دهم: از [امر و نهى] الله محافظت كن، او نيز از تو محافظت مى‌كند؛ از [امر و نهى] الله محافظت كن، او را در برابر خود می‌یابی؛ اگر درخواست كردى از الله درخواست كن و اگر طلب كمک كردى، از الله طلب كمک كن

عَنْ أَبِي العَبَّاسِ، عَبْدِ الله بْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: كُنْت خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمًا، فَقَالَ:
«يَا غُلَامِ! إنِّي أُعَلِّمُك كَلِمَاتٍ: احْفَظِ اللَّهَ يَحْفَظْكَ، احْفَظِ الله تَجِدْهُ تُجَاهَكَ، إذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللهَ، وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاَللهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ الأُمَّةَ لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَنْفَعُوكَ إلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ لَكَ، وَإِنِ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَضُرُّوكَ إلَّا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ عَلَيْكَ؛ رُفِعَتِ الأَقْلَامُ، وَجَفَّتِ الصُّحُفُ». وَفِي رِوَايَةِ غَيْرِ التِّرْمِذِيِّ: «احْفَظِ اللهَ تَجِدْهُ أَمَامَكَ، تَعَرَّفْ إلَى اللهِ فِي الرَّخَاءِ يَعْرِفْكَ فِي الشِّدَّةِ، وَاعْلَمْ أَنَّ مَا أَخْطَأَكَ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَكَ، وَمَا أَصَابَك لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئَكَ، وَاعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ، وَأَنْ الفَرَجَ مَعَ الكَرْبِ، وَأَنَّ مَعَ العُسْرِ يُسْرًا».
[صحيح] - [رواه الترمذي وغيره] - [الأربعون النووية: 19]

از ابوالعباس، عبدالله بن عباس، رضی‌الله‌عنهما روایت است که گفت: روزی پشت سر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم بودم، پس فرمود:
«اى نوجوان، من به تو جملاتى ياد مى‌دهم: از [امر و نهى] الله محافظت كن، او نيز از تو محافظت مى‌كند؛ از [امر و نهى] الله محافظت كن، او را در برابر خود می‌یابی؛ اگر درخواست كردى از الله درخواست كن و اگر طلب كمک كردى، از الله طلب كمک كن؛ و بدان‌ که اگر همهٔ امت جمع شوند تا به نوعی نفعى به تو برسانند، نمى‌توانند نفعى به تو برسانند مگر به چيزى كه الله براى تو نوشته باشد؛ و اگر همگی جمع شوند تا به نوعی ضرری به تو برسانند، نمى‌توانند ضرری به تو برسانند مگر به چيزى كه الله براى تو نوشته باشد؛ قلم‌ها برداشته شده‌ و نامه‌ها خشک شده‌اند».
-

شرح

ابن عباس رضی‌الله‌عنهما خبر می‌دهد که او کودکی بود و همراه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم سوار شده بود، پس آن حضرت به او فرمود: من به تو چیزها و اموری می‌آموزم که خداوند تو را بدانها سود خواهد رسانید: خدا را با پاسداری از فرمان‌هایش و دوری از نهی‌هایش نگاه دار، به گونه‌ای که تو را در طاعات و قربات بیابد و در گناهان و معاصی نیابد؛ پس اگر چنین کنی، پاداش تو آن خواهد بود که خداوند تو را از ناگواری‌های دنیا و آخرت حفظ کند و در کارهای مهمت، هر جا که رو آوری، تو را یاری دهد. و هرگاه خواستی چیزی بخواهی، جز از خدا مپرس؛ زیرا تنها اوست که درخواست‌کنندگان را پاسخ می‌دهد. و هرگاه خواستی یاری بجویی، جز از خدا یاری مجوی. و باید یقین داشته باشی که هرگز سودی به تو نخواهد رسید ـ هرچند همهٔ مردم زمین برای سود رساندن به تو گرد آیند ـ مگر آنچه خدا برایت نوشته است؛ و هرگز زیانی بر تو نخواهد رسید ـ هرچند همهٔ مردم زمین برای زیان رساندن به تو گرد آیند ـ مگر آنچه خدا بر تو مقدر کرده است. و همانا این امر را خداوند عزوجل نوشته و بر پایهٔ آنچه حکمت و علم او اقتضا کرده مقدر ساخته است، و هیچ تبدیلی در آنچه خدا نوشته است وجود ندارد. و اینکه هر کس خدا را با پاسداری از فرمان‌هایش و دوری از نهی‌هایش نگاه دارد، همانا خداوند سبحان در پیش روی بنده است، از حال او آگاه است، او را یاری می‌دهد و تأیید می‌کند. و انسان اگر در زمان آسایش خدا را اطاعت کند، خداوند برای او در هنگام سختی، گشایش و راه برون‌رفت قرار می‌دهد. و باید هر بنده‌ای به آنچه خداوند از خیر و شر بر او مقدر کرده است راضی باشد. و در برابر سختی‌ها و آزمون‌ها بنده باید بر صبر پایبند باشد؛ زیرا صبر کلید گشایش است، و چون اندوه و سختی به نهایت برسد، گشایش از جانب خدا فرا می‌رسد، و هرگاه سختی پدید آید، خداوند آسانی را به دنبال آن خواهد فرستاد.

از نکات این حدیث

1. مژدهٔ بزرگ آن است که هرگاه انسان دچار سختی شود، باید در انتظار آسانی باشد.
2. تسلی بنده هنگام رسیدن مصیبت و از دست رفتن محبوب، در سخن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم است که فرمود: «و بدان آنچه به تو رسیده، هرگز نمی‌توانست از تو بازماند، و آنچه از تو بازمانده، هرگز نمی‌توانست به تو برسد». پس جملهٔ نخست، تسلی است در هنگام رسیدن ناخوشایندها، و جمله‌ی دوم، تسلی است در از دست رفتن دوست‌داشتنی‌ها.