حديث: إِنَّهَا سَتَكُونُ فِتَنٌ، أَلَا ثُمَّ تَكُونُ فِتْنَةٌ الْقَاعِدُ فِيهَا خَيْرٌ مِنَ الْمَاشِي فِيهَا، وَالْمَاشِي فِيهَا خَيْرٌ مِنَ السَّاعِي إِلَيْهَا،

عَنْ عُثْمَانَ الشَّحَّامِ، قَالَ: انْطَلَقْتُ أَنَا وَفَرْقَدٌ السَّبَخِيُّ إِلَى مُسْلِمِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ وَهُوَ فِي أَرْضِهِ، فَدَخَلْنَا عَلَيْهِ فَقُلْنَا: هَلْ سَمِعْتَ أَبَاكَ يُحَدِّثُ فِي الْفِتَنِ حَدِيثًا؟ قَالَ: نَعَمْ، سَمِعْتُ أَبَا بَكْرَةَ رضي الله عنه يُحَدِّثُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
«إِنَّهَا سَتَكُونُ فِتَنٌ، أَلَا ثُمَّ تَكُونُ فِتْنَةٌ الْقَاعِدُ فِيهَا خَيْرٌ مِنَ الْمَاشِي فِيهَا، وَالْمَاشِي فِيهَا خَيْرٌ مِنَ السَّاعِي إِلَيْهَا، أَلَا فَإِذَا نَزَلَتْ أَوْ وَقَعَتْ فَمَنْ كَانَ لَهُ إِبِلٌ فَلْيَلْحَقْ بِإِبِلِهِ، وَمَنْ كَانَتْ لَهُ غَنَمٌ فَلْيَلْحَقْ بِغَنَمِهِ، وَمَنْ كَانَتْ لَهُ أَرْضٌ فَلْيَلْحَقْ بِأَرْضِهِ»، قَالَ فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللهِ أَرَأَيْتَ مَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ إِبِلٌ وَلَا غَنَمٌ وَلَا أَرْضٌ؟ قَالَ: «يَعْمِدُ إِلَى سَيْفِهِ فَيَدُقُّ عَلَى حَدِّهِ بِحَجَرٍ، ثُمَّ لِيَنْجُ إِنِ اسْتَطَاعَ النَّجَاءَ، اللهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ؟ اللهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ؟ اللهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ؟»، قَالَ: فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللهِ أَرَأَيْتَ إِنْ أُكْرِهْتُ حَتَّى يُنْطَلَقَ بِي إِلَى أَحَدِ الصَّفَّيْنِ، أَوْ إِحْدَى الْفِئَتَيْنِ، فَضَرَبَنِي رَجُلٌ بِسَيْفِهِ، أَوْ يَجِيءُ سَهْمٌ فَيَقْتُلُنِي؟ قَالَ: «يَبُوءُ بِإِثْمِهِ وَإِثْمِكَ، وَيَكُونُ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 2887]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

عثمان الشحام گفت: من و فرقد السبخی نزد مسلم بن ابی بکره رفتیم در حالی که او در سرزمین خود بود، بر او وارد شدیم و گفتیم: آیا شنیدید که پدرتان حدیثی در مورد فتنه ها روایت می کند؟ گفت: آری، شنیدم که ابوبکره رضی الله عنه روایت می کرد، گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:
«إِنَّهَا سَتَكُونُ فِتَنٌ، أَلَا ثُمَّ تَكُونُ فِتْنَةٌ الْقَاعِدُ فِيهَا خَيْرٌ مِنَ الْمَاشِي فِيهَا، وَالْمَاشِي فِيهَا خَيْرٌ مِنَ السَّاعِي إِلَيْهَا، أَلَا فَإِذَا نَزَلَتْ أَوْ وَقَعَتْ فَمَنْ كَانَ لَهُ إِبِلٌ فَلْيَلْحَقْ بِإِبِلِهِ، وَمَنْ كَانَتْ لَهُ غَنَمٌ فَلْيَلْحَقْ بِغَنَمِهِ، وَمَنْ كَانَتْ لَهُ أَرْضٌ فَلْيَلْحَقْ بِأَرْضِهِ»، قَالَ فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللهِ أَرَأَيْتَ مَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ إِبِلٌ وَلَا غَنَمٌ وَلَا أَرْضٌ؟ قَالَ: «يَعْمِدُ إِلَى سَيْفِهِ فَيَدُقُّ عَلَى حَدِّهِ بِحَجَرٍ، ثُمَّ لِيَنْجُ إِنِ اسْتَطَاعَ النَّجَاءَ، اللهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ؟ اللهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ؟ اللهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ؟»، قَالَ: فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللهِ أَرَأَيْتَ إِنْ أُكْرِهْتُ حَتَّى يُنْطَلَقَ بِي إِلَى أَحَدِ الصَّفَّيْنِ، أَوْ إِحْدَى الْفِئَتَيْنِ، فَضَرَبَنِي رَجُلٌ بِسَيْفِهِ، أَوْ يَجِيءُ سَهْمٌ فَيَقْتُلُنِي؟ قَالَ: «يَبُوءُ بِإِثْمِهِ وَإِثْمِكَ، وَيَكُونُ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ». «آنگاه فتنه هایی خواهد بود، فتنۀ کسی که از آن متوقف کرده، بهتر از آن است که در آن می‌رود، و کسی که در آن می‌رود، بهتر از کسی است که به سوی آن می شتابد، پس هرگاه نازل و یا واقع گردید، پس هر که شتر دارد به شترانش بپیوندد، و هر که گوسفند دارد به گوسفندانش بپیوندد، و هر که زمین دارد به زمین خود بپیوندد، گفت: مردی گفت: ای رسول الله اگر کسی شتر و گوسفند و زمین نداشته باشد؟ فرمود: شمشیر خود را بردارد و لبۀ برندۀ آن را با سنگ ضربه بزند، سپس اگر توانست فرار کند و خود را نجات دهد، الهی آیا ابلاغ کردم؟ الهی آیا ابلاغ کردم؟ الهی آیا ابلاغ کردم؟ گفت: پس مردی گفت: ای رسول الله، اگر مرا به یکی از دو صف یا یکی از آن دو گروه ببرند؟ و مردی با شمشیرش مرا بزند و یا تیری بیاید و مرا بکشد؟ فرمود: گناه خود و تو را بر دوش می کشد، و از دوزخیان خواهد بود».
[صحیح] - [مسلم روایت کرده] - [صحیح مسلم - 2887]

توضیح

عثمان الشحام و فرقد السبخی از مسلم فرزند صحابی جلیل ابی بکره پرسید: آیا شنیدید که پدرتان حدیثی در مورد فتنه ها و قتالی که در میان مسلمانان رخ می دهد روایت کند؟ گفت: آری، رسول الله صلی الله علیه وسلم خبر می دهد که بعد از وفاتش فتنه هایی پیش می آید، و هر که متوقف باشد و به آن اعتنا نکند بهتر از آن است که بسوی آن قدم بردارد، و به آن نمی پردازد و آن را جستجو نمی کند، و کسی که قدم بر می دارد از کسی که سریع به سوی آن می رود و سهم می گیرد بهتر است. سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم به هر که در زمان او فتنه واقع گردید، دستور رهنمایی می نماید که اگر پناه گاهی را سراغ داشته باشد به آنجا پناه ببرد، هر که شتر برای چریدن دارد، به دنبال شترهایش برود، و هر که گوسفندی برای چراندن دارد، به دنبال گوسفندانش برود، و هر که زمین و مزرعه دارد، دنبال زمینش برود. مردی گفت: ای رسول الله اگر کسی شتر و گوسفند و زمین نداشته باشد؟ فرمود: شمشیر خود را بردارد و لبۀ برندۀ آن را با سنگ ضربه بزند، سپس اگر توانست با فرزند خود فرار کند و خود را نجات دهد. سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم سه بار گواه گرفته و فرمودند: الهی آیا ابلاغ کردم؟ الهی آیا ابلاغ کردم؟ الهی آیا ابلاغ کردم؟ پس مردی گفت: ای رسول الله، اگر مرا به یکی از دو صف یا یکی از آن دو گروه ببرند؟ و مردی با شمشیرش مرا بزند و یا تیری بیاید و مرا بکشد؟ فرمود: گناه خود و کسی که به قتل رسیده را بر دوش می کشد، و روز قیامت از دوزخیان خواهد بود.

از فوائد حدیث

1. خبردهی از وقوع فتنه ها برای انذار آن ها، و آمادگی مردم برای آن، تا این که در آن درگیر نشوند، و از الله متعال طلب صبر و نجات از شر آن را بطلبند.
2. نووی می‌گوید: قول وی صلی الله علیه وسلم: (القاعد فيها خير من القائم)، تا پایان آن، به معنی بیان خطر بزرگ آن، و تشویق به دوری جستن از آن، و فرار از آن، و این که شر و فتنۀ آن بر اساس دلبستگی فرد به آن است.
3. نووی می‌گوید: گناه کسی که از روی جبر به حضور در آنجا شود ساقط می‌شود، اما قتل به زور و جبر جایز نیست، بلکه شخص مجبور به قتل به اجماع علما گنهگار محسوب می شود.
4. ابن حجر گفت: برخی دیگری گفته اند: اگر گروهی بر امام و زعیم قیام نمایند و از انجام آن چه بر آنان واجب است خودداری نمایند و جنگ شعله ور گردد، در این صورت جنگ با آنان واجب است، همچنین اگر دو گروه با هم بجنگند، بر هر انسان توانا واجب است دست ستمکار را گرفته و از متضرر حمایت کنند، این دیدگاه جمهور علماست، و برخی دیگر این دیدگاه هستند و می گویند: هر قتالی که بین دو گروه از مسلمانان واقع گردد در حالی که امام و زعیم نداشته باشند، در این صورت قتال ممنوع است، احادیث این باب و احادیث دیگر بر آن پیاده می شود.
5. نووی می گوید: علما در جنگ فتنه اختلاف دارند، گروهی می گویند: در فتنۀ مسلمانان جنگ نمی شود، حتی اگر وارد خانه او شوند، و بخواهند او را بکشند، و برای او دفاع از خود جواز ندارد؛ چون طلب کننده متأول است، و این عقیده ابوبکره صحابی رضی الله عنه و دیگران است، و ابن عمر و عمران بن الحصین رضی الله عنهم و غیر آنان می گویند: نباید وارد آن شود، اما اگر قصد دفاع از خود را داشته باشد، پس این عقیده بر خودداری از ورود به همه فتنه های اسلام توافق دارند. اکثر صحابه و تابعین و عموم علمای اسلام می‌گویند: باید از صاحب حق در فتنه حمایت کرد، و همراه با او در برابر تجاوزکاران جنگید، چنانکه الله متعال فرموده است: {‌فَقَاتِلُوا ‌الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ...} الآية،
6. {پس با تجاوزکاران بجنگید تا آنها تسلیم فرمان الله گردند...} آیه، و این نظر صحیح است، و احادیث بر کسانی تأویل می شود صاحب حق برای آنان روشن نباشد، یا بر علیه هر دو گروه تجاوزکار تأویل می شود، نه این که بر یک گروه تأویل شود.