حديث: او را سه بار، یا پنج بار، یا بیشتر از آن -اگر لازم دیدید- با آب و برگ سدر غسل دهید، و در آب پایانی کافور -یا مقداری کافور- بیفزایید، و هنگامی که کارتان به پایان رسید، مرا آگاه سازید

عَنْ أُمِّ عَطِيَّةَ رَضيَ اللهُ عنها قَالَتْ:
تُوُفِّيَتْ إِحْدَى بَنَاتِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَخَرَجَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: «اغْسِلْنَهَا ثَلاَثًا، أَوْ خَمْسًا أَوْ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ، إِنْ رَأَيْتُنَّ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَاجْعَلْنَ فِي الآخِرَةِ كَافُورًا -أَوْ شَيْئًا مِنْ كَافُورٍ-، فَإِذَا فَرَغْتُنَّ فَآذِنَّنِي»، قَالَتْ: فَلَمَّا فَرَغْنَا آذَنَّاهُ، فَأَلْقَى إِلَيْنَا حِقْوَهُ، فَقَالَ: «أَشْعِرْنَهَا إِيَّاهُ»، وَقَالَتْ: وَجَعَلْنَا رَأْسَهَا ثَلاَثَةَ قُرُونٍ.
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 1258]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

ام عطیه (رضی الله عنها) روایت می‌کنند که:
یکی از دختران پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) رحلت فرمود، پیامبر (صلی الله علیه وسلم) بیرون آمدند و فرمودند: «او را سه بار، یا پنج بار، یا بیشتر از آن -اگر لازم دیدید- با آب و برگ سدر غسل دهید، و در آب پایانی کافور -یا مقداری کافور- بیفزایید، و هنگامی که کارتان به پایان رسید، مرا آگاه سازید»، ام عطیه گوید: هنگامی که کار غسل را به پایان بردیم، آن حضرت را آگاه کردیم، ایشان کمرپیچ (لحاف) خود را برای ما فرستادند و فرمودند: «او را با این کفن کنید»، وی افزود: ما موهای سر او را به سه گیسو بافتیم.
[صحیح] - [متفق علیه] - [صحیح بخاری - 1258]

توضیح

زینب، دختر گرامی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم)، رحلت فرمود، آن حضرت بر جمع بانوانی که می‌بایست وی را غسل می‌دادند، وارد شدند و به ایشان فرمودند: او را با آب و برگ سدر به شمار فرد—سه بار، یا پنج بار، یا بیشتر از آن، اگر لازمۀ پاکیزگی باشد—غسل دهید، و در آب پایانی، مقداری کافور بیفزایید، و هنگامی که کار به پایان رساندید، مرا آگاه سازید. هنگامی که بانوان از غسل دادن وی فراغت یافتند، آن حضرت را آگاه ساختند. ایشان کمرنگ (إزار) خویش را به غسل‌دهندگان دادند و فرمودند: او را در این [پارچه] بپیچید و آن را همان پارچه‌ای قرار دهید که مستقیماً با پیکر او در تماس است، سپس موهای سر او را به سه گیسو بافتند.

از فوائد حدیث

1. وجوب غسل میت مسلمان فرض کفایی است.
2. زن را فقط زنان می‌توانند غسل دهند، مرد را فقط مردان می‌توانند غسل دهند، ولی به شکل استثنایی یک زن می‌تواند شوهر خود را غسل دهد، و یک برده (کنیز) می‌تواند مالک (سید) خود را غسل دهد.
3. غسل میت با سه نوبت شستشو انجام می‌گیرد، اگر [میت پس از سه نوبت] پاک نشد، به پنج نوبت افزایش می‌یابد، و اگر کافی نبود، بنا بر مصلحت و ضرورت، بر تعداد آن افزوده می‌شود. پس از اتمام غسل، اگر نجاستی از بدن خارج شود، موضع خروج آزار [و نجاست] مسدود می‌گردد.
4. غسل‌دهنده، نوبت‌های غسل را به شمار فرد—سه‌بار، یا پنج‌بار، یا هفت‌بار—انجام می‌دهد.
5. سندی (رحمة الله عليه) گوید: این حدیث دلالت بر آن دارد که در غسل میت، [تعداد غسل] محدود به عدد معینی نیست، بلکه مقصود نهایی، پاکیزه ساختن [میت] است؛ ولی لازم است رعایت شمار فرد [در تعداد نوبت‌های غسل] ملحوظ گردد.
6. با آب، سدر نیز به کار رود؛ زیرا پاک می‌کند و بدن میت را استوار می‌سازد.
7. در آخرین غسل، میت را خوشبو کنند تا عطر پایدار بماند و خوشبوکننده باید از کافور باشد؛ چرا که علاوه بر بوی خوش، بدن را استحکام می‌بخشد و از فساد سریع آن جلوگیری می‌کند.
8. آغاز غسل، با اعضاء شریف‌تر است؛ یعنی جانب راست و اعضای وضو باید صورت گیرد.
9. مستحب است که موی میتِ زن شانه زده شده و به سه گیسو بافته شود و در پشت سر او قرار گیرد.
10. همکاری در غسل میت جایز است، لیکن تنها کسانی که ضروری هستند، می‌توانند حاضر باشند.
11. تبرّک جستن به آثار پیامبر (صلی الله علیه وسلم) همچون لباس‌های ایشان، امری ویژه‌ی آن حضرت است و نمی‌توان آن را به دیگر علما و صالحان تعمیم داد؛ زیرا اینگونه امور، مبتنی بر نصّ خاص است و صحابه هرگز چنین کاری را با غیر ایشان انجام ندادند؛ همچنین تبرک به غیر پیامبر، وسیله‌ای برای شرک و مایه‌ی فتنه برای فردی است که به او تبرک می‌شود.
12. جایز است که شخص امین، در کاری که برای آن اهلیت دارد، به عنوان نماینده منصوب گردد.