હદીષ: તો તો તમે મને આ વાત પર ગવાહ ન બનાવો એટલા માટે કે હું અન્યાય બાબતે ગવાહ નથી બનતો

عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رَضيَ اللهُ عنهُما:
أَنَّ أُمَّهُ بِنْتَ رَوَاحَةَ سَأَلَتْ أَبَاهُ بَعْضَ الْمَوْهِبَةِ مِنْ مَالِهِ لِابْنِهَا، فَالْتَوَى بِهَا سَنَةً ثُمَّ بَدَا لَهُ، فَقَالَتْ: لَا أَرْضَى حَتَّى تُشْهِدَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى مَا وَهَبْتَ لِابْنِي، فَأَخَذَ أَبِي بِيَدِي وَأَنَا يَوْمَئِذٍ غُلَامٌ، فَأَتَى رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنَّ أُمَّ هَذَا بِنْتَ رَوَاحَةَ أَعْجَبَهَا أَنْ أُشْهِدَكَ عَلَى الَّذِي وَهَبْتُ لِابْنِهَا، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «يَا بَشِيرُ، أَلَكَ وَلَدٌ سِوَى هَذَا؟» قَالَ: نَعَمْ، فَقَالَ: «أَكُلَّهُمْ وَهَبْتَ لَهُ مِثْلَ هَذَا؟» قَالَ: لَا، قَالَ: «فَلَا تُشْهِدْنِي إِذن، فَإِنِّي لَا أَشْهَدُ عَلَى جَوْرٍ»، ولِمُسْلِمٍ: «فَأَشْهِدْ عَلَى هَذَا غَيْرِي».
[صحيح] - [متفق عليه، وله ألفاظ عديدة] - [صحيح مسلم: 1623]

નૌમાન બિન બશીર રઝી અલ્લાહુ અન્હુ રિવાયત કરે છે:
મારી માતા (ઉમરહ બિનતે રવાહા) એ મારા પિતાને મને કંઈક હદીયો આપવાની માંગ કરી, (પહેલા તો તેમણે ઇન્કાર કર્યો કે કારણકે અન્ય પત્નીઓના પણ બાળકો હતા) પછી માની ગયા અને મને એક વસ્તુ હદીયો આપ્યો, પરંતુ મારી માતાએ કહ્યું કે હું ત્યાં સુધી આનાથી ખુશ નહીં થાઉં જ્યાં સુધી તમે આ બાબતે આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમને સાક્ષી ન બનાવી લો, મારા પિતા મારો હાથ પકડી મને આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમ પાસે લઈને આવ્યા, અને તે સમયે હું નાનો હતો, મારા પિતાએ આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમને કહ્યું: હે અલ્લાહના પયગંબર! આ બાળકની માતા ઉમરહ બિન્તે રવાહા મને આ બાળકને કંઈક હદીયો આપવાનું કહી રહી છે અને સાથે સાથે તમને સાક્ષી બનાવવા માટે પણ આગ્રહ કરી રહી છે, આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું: «હે બશીર! આ બાળક સિવાય તમારા બીજા બાળકો છે?» કહ્યું: હા, આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું: «શું તમે દરેકને આ પ્રમાણે હદીયો આપ્યો?» કહ્યું: ના, આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું: «તો તો તમે મને આ વાત પર ગવાહ ન બનાવો એટલા માટે કે હું અન્યાય બાબતે ગવાહ નથી બનતો», મુસ્લિમના શબ્દો છે: «ત્યારે તો તમે મારા સિવાય બીજાને સાક્ષી બનાવી લો».
[સહીહ (આ હદીષ સાચા દરજજાની છે)] - - [સહીહ મુસ્લિમ - 1623]

સમજુતી

નૌમાન બિન બશીર રઝી અલ્લાહુ અન્હુ વર્ણન કરી રહ્યા છે કે તેમની માતા ઉમરહ બિન્તે રવાહા તેમના પિતાને પોતાના માલ માંથી પોતાના બાળકને કંઈક હદીયો આપવાની માંગ કરી, મુંઝવણમાં તેમણે એક વર્ષ સુધી સમય લગાવ્યો, ત્યારબાદ તેમના દીકરા નૌમાનને બોલાવી તેને હદીયો આપ્યો, તો તેણીએ કહ્યું: જ્યાં સુધી તમે આ બાબતે આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમને સાક્ષી ન બનાવી લો હું આ બાબતે ખુશ નહીં થાઉં, મારા પિતાએ મારો હાથ પકડ્યો અને હું તે સમયે ખૂબ નાનો હતો, મારા પિતા મને લઈને આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમ પાસે આવ્યા અને કહ્યું: હે અલ્લાહના પયગંબર! આની માતા ઉમરહ બિન્તે રવાહાની ઈચ્છા છે કે હું મારા દીકરાને કંઈક હદીયો આપું અને તેના પર તમને સાક્ષી બનાવું, આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું: હે બશીર! શું તમારા બીજા બાળકો છે? બશીરે કહ્યું: હા તો નબી સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું: શું તમે આ પ્રમાણે દરેક દીકરાઓને હદીયો આપ્યો? બશીરે કહ્યું: ના. આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું: તો હું સાક્ષી નહીં બની શકું, કારણ કે હું અન્યાય અને અત્યાચાર પર ગવાહ નથી બનતો. મુસ્લિમની રિવાયતમાં તેમને ઠપકો આપતા કહ્યું કે જાઓ બીજા કોઈને ગવાહ બનાવી લો.

હદીષથી મળતા ફાયદા

1. દીકરા અને દીકરીઓ વચ્ચે હદીયો આપવામાં ન્યાય કરવો જરૂરી છે, ખર્ચ કરવું તેમની જરૂરત પ્રમાણે ઉપર નીચે હોઈ શકે છે.
2. બાળકોની એકબીજા પર પ્રાથમિકતા અન્યાય અને અત્યાચાર ગણવામાં આવશે, તેમજ તેના પર ગવાહ રહેવું અને સાક્ષી આપવી પણ જાઈઝ નથી.
3. ઈમામ નવવી રહિમહુલ્લાહએ કહ્યું: હદીયો આપવામાં બાળકો વચ્ચે સમાનતા જરૂરી છે, દરેકને એક જ પ્રમાણે હદીયો આપવામાં આવે અને તેને ઉપર નીચે કરવામાં ન આવે, તેમજ દીકરા અને દીકરીઓને સમાન સમજવામાં આવે, હમારા કેટલાક લોકોએ કહ્યું: પુરુષને બે સ્ત્રીઓ બરાબર ભાગ મળશે પરંતુ સાચી વાત આ હદીષ પ્રમાણે એ છે કે બન્નેને સમાન સમાન આપવામાં આવે.
4. શરીઅત વિરુદ્ધ નિર્ણય બાતેલ ગણવામાં આવશે અને તેના પર અમલ કરવામાં નહીં આવે.
5. નિર્ણય કરનાર જજ અને હાકિમ શક્ય બાબતો વિશે વ્યક્તિને સવાલ કરી શકે છે, જેવું કે આપ સલ્લલ્લાહુ અલૈહિ વસલ્લમએ કહ્યું: "શુ તમે તમારા અન્ય દરેક બાળકોને આ પ્રમાણે આપ્યું છે?"
6. ઈમામ નવવી રહિમહુલ્લાહએ કહ્યું: પિતા માટે યોગ્ય છે કે તે બાળકને આપેલ હદીયો પાછો લઈ શકે છે.
7. તે વસ્તુ કરવાનો આદેશ જેના દ્વારા બાળકો વચ્ચે કૃપા અને મોહબ્બત બની રહે અને તે વસ્તુથી બચવાનો આદેશ જેના દ્વારા નફરત ઉત્પન્ન થાય અથવા માતાપિતાની અવજ્ઞાનું કારણ બને.