بروز رسانی: اگر شما بر خداوند آن‌گونه که شایسته توکل بر اوست توکل می‌کردید، بی‌تردید همان‌گونه که پرندگان را روزی می‌دهد، شما را نیز روزی می‌داد؛ [پرندگان] صبحگاهان گرسنه بیرون می‌روند و شامگاهان سیر بازمی‌گردند

عَنْ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«لَوْ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَوَكَّلُونَ عَلَى اللهِ حَقَّ تَوَكُّلِهِ لَرَزَقَكُمْ كَمَا يَرْزَقُ الطَّيْرَ تَغْدُو خِمَاصًا وَتَرُوحُ بِطَانًا».
[صحيح] - [رواه الإمام أحمد، والترمذي، والنسائي، وابن ماجه، وابن حبان في صحيحه، والحاكم] - [الأربعون النووية: 49]

از عمر بن خطاب رضی‌الله‌عنه روایت است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود:
«اگر شما بر خداوند آن‌گونه که شایسته توکل بر اوست توکل می‌کردید، بی‌تردید همان‌گونه که پرندگان را روزی می‌دهد، شما را نیز روزی می‌داد؛ [پرندگان] صبحگاهان گرسنه بیرون می‌روند و شامگاهان سیر بازمی‌گردند.»
[صحیح است] - [رواه الإمام أحمد والترمذي والنسائي وابن ماجه وابن حبان في صحيحه والحاكم] - [الأربعون النووية - 49]

شرح

پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ ما را تشویق می‌کند که در جلب منفعت و دفع ضرر در امور دین و دنیا به الله عزوجل اعتماد و توکل کنیم، زیرا کسی جز الله متعال عطا نمی‌کند و باز نمی‌دارد و سود و زیان نمی‌رساند. و اینکه اسباب جلب منفعت و دفع ضرر را به همراه اعتماد صادقانه به الله تعالی به کار گیریم و هرگاه چنین کنیم، الله چنان به ما روزی می‌دهد که پرندگان صبح‌ها گرسنه از خانه بیرون می‌روند و شامگاه با شکم پر بازمی‌گردند؛ و این کار پرنده نوعی استفاده از اسباب در تلاش برای طلب روزی است، بدون آنکه دچار تواکل و تنبلی شود.

از نکات این حدیث

1. فضیلت توکل بر الله و اینکه از بزرگ‌ترین اسباب جلب روزی است.
2. توکل منافی استفاده از اسباب نیست. در اینجا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ بیان می‌کند که توکل حقیقی با تلاش برای کسب روزی در تضاد نیست.
3. توجه شریعت به اعمال قلوب، زیرا توکل یک عمل قلبی است.
4. وابستگی محض به اسباب نقص در دین و ترک اسباب نقص در عقل است.