فەرموودە: لە کۆتایی ئومەتەکەمدا خەلیفەیەک دەبێت؛ بێ سنوور پڕ بە چنگ سامان دەبەخشێت (بە خەڵکی) بەبێ ئەوەى بیژمێرێت

عن أبي نَضْرَة، قال: كنا عند جابر بن عبد الله فقال: يُوشِك أهلُ العراق أن لا يُجبى إليهم قَفِيز ولا درهم، قلنا: من أين ذاك؟ قال: من قِبل العَجَم يمنعون ذاك، ثم قال: يُوشك أهل الشام أن لا يُجبى إليهم دينار ولا مُدْي، قلنا: من أين ذاك؟ قال: من قِبل الروم، ثم سكت هُنيَّة، ثم قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «يكون في آخر أمتي خليفة يَحثي المال حَثْيا، لا يَعُدُّه عددا» قال قلتُ لأبي نَضرَة وأبي العلاء: أتَرَيان أنه عمر بن عبد العزيز، فقالا: لا.
[صحيح] - [رواه مسلم]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە ئەبی نەزرەوە دەڵێت: لە لای جابری کوڕی عبداللەوە بووین، ووتی: نزیکە لەوەى خەڵکی عێراق قەفیز* ودرهەمیان نەنێرن (کۆی نەکەنەوە)، ووتمان: کێ بەرپرسیارە لەمە (لەم نەناردنە)؟ ووتی: ناعەرەبەکان -عەجەمەکان- ڕێگری لەمە دەکەن، پاشان ووتی: نزیکە لەوەى خەڵکی شام دینار ومودیان** نەنێرن (کۆی نەکەنەوە)، ووتمان: کێ بەرپرسیارە لەمە (لەم نەناردنە)؟ ووتی: ڕۆمەکان، پاشان بۆ ماوەیەک بێدەنگ بوو، پاشان ووتی: پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت: «لە کۆتایی ئومەتەکەمدا خەلیفەیەک دەبێت؛ بێ سنوور پڕ بە چنگ سامان دەبەخشێت (بە خەڵکی) بەبێ ئەوەى بیژمێرێت»، (گێڕەرەوەى فەرموودەکە) بە ئەبی نەزرە وئەبی عەلای ووت: ئایا پێتان وایە عومەری کوڕی عبد العزیز بێت، ووتیان: نەخێر. *(قەفیز: بۆ کێشانی خۆراک وشتومەک بەکاردێت یان بەکاردەهێنرا لە عێراق)، **(مودی: بۆ کێشانی خۆراک وشتومەک بەکاردێت یان بەکاردەهێنرا لە شام)
[صەحیحە] - [موسلیم گێڕاویەتیەوە]

شیکردنەوە

پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- باسی ئەوە دەکات کە مسوڵمانان عێراق فەتح وڕزگار دەکەن، وشتێک بۆ کێشان وپێوان بەکاردێت بەهۆیەوە زەکات وبەخشینەکانى تر بۆ خەزێنەى ماڵی مسوڵمانان دەنێردرێت، بەڵام لە کاتى نزیکبوونەوەى قیامەت قەدەغە دەکرێت لە ناردنی ئەم زەکات وبەخشینانە؛ ئەمیش بەهۆی ئەوەى کافرەکان لە ناعەرەبەکان -عەجەمەکان- دەست بەسەر ئەم ناوچەیە دەگرن وڕێگا نادەن زەکات وبەخشین بچێتە نێو گەنجینەى ماڵی مسوڵمانان -بیت المال-، هەروەها باسی ئەوە دەکات کە مسوڵمانان شام فەتح وڕزگار دەکەن، وشتێک بۆ کێشان وپێوان بەکاردێت بەهۆیەوە زەکات وبەخشینەکانى تر بۆ خەزێنەى ماڵی مسوڵمانان دەنێردرێت، بەڵام لە کاتى نزیکبوونەوەى قیامەت قەدەغە دەکرێت لە ناردنی ئەم زەکات وبەخشینانە؛ ئەمیش بەهۆی ئەوەى کافرەکان لە ڕۆمەکان دەست بەسەر ئەم ناوچەیە دەگرن وڕێگا نادەن زەکات وبەخشین بچێتە نێو گەنجینەى ماڵی مسوڵمانان -بیت المال-، وپێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- باسی ئەوەى کردووە لە کۆتایی ئومەتەکەمدا خەلیفەیەک دەبێت؛ بێ سنوور پڕ بە چنگ سامان دەبەخشێت بە خەڵکی بەبێ ئەوەى بیژمێرێت، واتا: بەهۆی ئەوەی ئەوەندە پارە وسامان زۆر دەبێت وخاک و وڵات ڕزگار وفەتح دەکرێت ودەبنە خاکی ئیسلام -دار الإسلام-، بۆیە ئەو خەلیفەیە بەشێوەیەک پارە وسامان دەبەخشێت بە خەڵکی هەروەکو چۆن خۆڵ لە دەستدا فڕێ دەدرێت. وگێڕەرەوەى فەرموودەکە باسی ئەوە دەکات کە پرسیاری لە هەندێک لە زانایانی تابیعین کردووە: ئایا پێتان وایە ئەو خەلیفەیە عومەری کوڕی عبد العزیز بێت؟ ووتیان: نەخێر.