ھەدىس: ئەلەيكەسسالام» دېمە، «ئەلەيكەسسالام» ئۆلۈكلەرگە قىلىنىدىغان سالام، «ئەسسەلامۇ ئەلەيكۇم» دېگىن

عن أبي جرَيٍّ جابر بن سُلَيْمٍ رضي الله عنه قال: رأيت رجلاً يصْدُرُ الناس عن رأيه، لا يقول شيئاً إلا صدروا عنه، قلت: من هذا؟ قالوا: رسول الله صلى الله عليه وسلم . قلت: عليك السلام يا رسول الله - مرتين - قال: «لا تقل: عليك السلام، عليك السلام تحية الموتى، قل: السلام عليك» قال: قلت: أنت رسول الله؟ قال: «أنا رسول الله الذي إذا أصابك ضُرٌّ فدعوته كشفه عنك، وإذا أصابك عام سَنَةٍ فدعوته أنْبَتَهَا لك، وإذا كنت بأرض قَفْرٍ أو فَلَاةٍ فَضَلَّتْ راحلتك، فدعوته ردها عليك» قال: قلت: اعْهَدْ إِليَّ. قال: «لا تَسُبَنَّ أحداً» قال: فما سَبَبْتُ بعده حُرًّا، ولا عبداً، ولا بعيراً، ولا شاة، «ولا تحْقِرَنَّ من المعروف شيئاً، وأن تكلم أخاك وأنت مُنْبَسِط إليه وجهك، إنَّ ذلك من المعروفِ، وارفعْ إزارك إلى نصف الساق، فإِنْ أبيت فإلى الكعبين، وإياك وإسبال الإزار، فإنها من المَخِيلَةِ. وإِنَّ اللهَ لا يحب المَخِيلَةَ؛ وإِنِ امرُؤٌ شتمك وعَيَّرَكَ بما يعلم فيك فلا تُعَيِّرْهُ بما تعلم فيه، فإِنَّما وبال ذلك عليه».
[صحيح] - [رواه الترمذي وأبو داود وأحمد]

ئەبۇ جۇرەي جابىر ئىبنى سۇلەيم رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ مۇنداق دېگەنلىكى رىۋايەت قىلىنىدۇ: مەن پىكرى ئارقىلىق كىشىلەرنى قايىل قىلىۋاتقان بىر كىشىنى كۆردۈم، ئۇ نېمە دىسە كىشىلەر شۇنى قىلاتتى، مەن: «بۇ كىشى كىم؟» دەپ سورىدىم، كىشىلەر: «ئاللاھنىڭ ئەلچىسى» دېدى، مەن ئىككى قېتىم: «ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى!، ئەلەيكەسسالام» دېدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ئەلەيكەسسالام» دېمە، «ئەلەيكەسسالام» ئۆلۈكلەرگە قىلىنىدىغان سالام، «ئەسسەلامۇ ئەلەيكۇم» دېگىن! دېدى، مەن: «سەن ئاللاھنىڭ ئەلچىسىمۇ؟» دېدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «مەن: سەن زىيانغا ئۇچرىغاندا دۇئا قىلساڭ ئۇنى سەندىن كۆتىرىۋىتىدىغان، قەھەتچىلىك يىلىدا دۇئا قىلساڭ ئۆسۈملۈكلەرنى ئۈندۈرۈپ بېرىدىغان، دەشت-باياۋاندا مېنىدىغان ئات-ئۇلاغلىرىڭنى يۈتتۈرۈپ قويغان ۋاختىڭدا دۇئا قىلساڭ ئۇنى ساڭا قايتۇرۇپ بېرىدىغان ئاللاھنىڭ ئەلچىسىمەن» دېدى، مەن: «ماڭا نەسىھەت قىلغىن» دېدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ئادەم تىللىما» دېدى، مەن شۇنىڭدىن بۇيان ھىچقانداق ئادەمنى ھەتتا قۇل، تۆگە، قويلارنىمۇ تىللاپ باقمىدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ھەر قانداق ياخشى ئىشنى كېچىك سانىما، قېرىندىشىڭغا چىرايىڭنى ئېچىپ، كۈلۈمسىرەپ گەپ قىلىشىڭمۇ ياخشى ئىش ھېسابلىنىدۇ، ئىشتىنىڭنى پاچىقىڭنىڭ يېرىمىغىچە كەيگىن، ئەگەر ئۇنىڭغا ئۇنىمىساڭ، ھوشۇقۇڭغىچىلىك بولسۇن، ئىشتاننى سۆرەپ كىيىشتىن ساقلانغىن، چۈنكى بۇ ئىش تەكەببۇرلۇقتىن كېلىپ چېقىدۇ، ئاللاھ تەكەببۇرلۇقنى ياخشى كۆرمەيدۇ، ئەگەر بىرسى سېنى ئەيىبىڭ بىلەن تىللىسا، سەن ئۇنى ئەيىبى بىلەن تىللىما، تىللىغۇچى جازاسىنى ئۆزى تارتىدۇ
سەھىھ(بەش شەرت تولۇق بولغادا ھەدىس سەھىھ بولىدۇ) - تىرمىزىي"سۈنەن تىرمىزى"ناملىق ئەسىرىدە رىۋايەت قىلغان

شەرھىسى

جابىر ئىبنى سۇلەيم رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دېدى: كىشىلەر سۆزىگە مۇراجىئەت قىلىۋاتقان بىر كىشىنى كۆردۈم، كىشىلەر ئۇنىڭ دېگىنىنى قىلاتتى، مەن: «بۇ كىشى كىم؟» دەپ سورىدىم، كىشىلەر: «بۇ ئاللاھنىڭ ئەلچىسى!» دېدى، مەن ئىككى قېتىم: «ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى!، ئەلەيكەسسالام» دېدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ئەلەيكەسسالام] دېمە، «ئەلەيكەسسالام» ئۆلۈكلەرگە قىلىنىدىغان سالام، «ئەسسەلامۇ ئەلەيكۇم» دېگىن! دېدى، مەن: «سەن ئاللاھنىڭ ئەلچىسىمۇ؟» دېدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «مەن ئاللاھنىڭ ئەلچىسى، يەنى: مەن: كەمبەغەللىك ۋە بەختسىزلىككە يولۇققان ۋاختىڭدا يېلىنىپ-يالۋۇرۇپ دۇئا قىلساڭ سەندىن ئۇ زىياننى كۆتۈرۋىتىدىغان، زېمىندا گىياھ ئۈنمىگەن قەھەتچىلىك يىلىدا دۇئا قىلساڭ ساڭا ئۆسۈملۈكلەرنى ئۈندۈرۈپ بېرىدىغان، دەشت-باياۋاندا مېنىدىغان ئات-ئۇلاغلىرىڭنى يۈتتۈرۈپ قويغان ۋاختىڭدا دۇئا قىلساڭ ئۇنى ساڭا قايتۇرۇپ بېرىدىغان ئاللاھ ئىۋەتكەن كىشىمەن» دېدى، مەن ئۇنىڭغا: «ماڭا پايدىلىق ئىشلارنى تاپىلىغىن» دېدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ئادەم تىللىما» دېدى،مەن شۇنىڭدىن بۇيان ھېچ قانداق بىر ئادەمنى ھەتتا قۇل، تۆگە، قويلارنىمۇ تىللاپ باقمىدىم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ھەرقانداق ياخشى ئىشنى كېچىك كۆرۈپ تاشلىما، قېرىندىشىڭغا چىرايىڭنى ئېچىپ، كۈلۈمسىرەپ گەپ قىلىشقا سەل قارىما، چۈنكى ئۇ ياخشى ئىش ھېسابلىنىدۇ، ئىشتىنىڭنى ۋە باشقا كىيىملەرنى پاچىقىڭنىڭ يېرىمىغىچە ئۇزۇنلۇقتا كەيگىن، ئەگەر ئۇنىڭغا ئۇنىمىساڭ ھوشۇقۇڭغىچىلىك بولسۇن، ئىشتاننى سۆرەپ كىيىشتىن ساقلانغىن، چۈنكى بۇ ئىش تەكەببۇرلۇق ۋە مەنمەنىچىلىكتىن كېلىپ چېقىدۇ، ئاللاھ ئۇنى ياخشى كۆرمەيدۇ، ئەگەر بىرسى سېنى ئەيىبىڭ بىلەن تىللىسا ياكى سەن سادىر قىلغان گۇناھ ۋە يامان ئىشلار بىلەن ئەيىپلىسە، سەن ئۇنى ئەيىبى بىلەن تىللىما، ئۇنىڭ ئاقىبىتى قىيامەت كۈنى ئۇنىڭ ئۆزىگىدۇر، بەزىسى دۇنيادا تىزلا تۇتىدۇ