فەرموودە: مەڵێ: ( علیک السلام )، چونکە ( علیک السلام ) -شێوەى- سەلامکردنە لە مردووەکان، بڵێ: ( السلام علیک )

عن أبي جرَيٍّ جابر بن سُلَيْمٍ رضي الله عنه قال: رأيت رجلاً يصْدُرُ الناس عن رأيه، لا يقول شيئاً إلا صدروا عنه، قلت: من هذا؟ قالوا: رسول الله صلى الله عليه وسلم . قلت: عليك السلام يا رسول الله - مرتين - قال: «لا تقل: عليك السلام، عليك السلام تحية الموتى، قل: السلام عليك» قال: قلت: أنت رسول الله؟ قال: «أنا رسول الله الذي إذا أصابك ضُرٌّ فدعوته كشفه عنك، وإذا أصابك عام سَنَةٍ فدعوته أنْبَتَهَا لك، وإذا كنت بأرض قَفْرٍ أو فَلَاةٍ فَضَلَّتْ راحلتك، فدعوته ردها عليك» قال: قلت: اعْهَدْ إِليَّ. قال: «لا تَسُبَنَّ أحداً» قال: فما سَبَبْتُ بعده حُرًّا، ولا عبداً، ولا بعيراً، ولا شاة، «ولا تحْقِرَنَّ من المعروف شيئاً، وأن تكلم أخاك وأنت مُنْبَسِط إليه وجهك، إنَّ ذلك من المعروفِ، وارفعْ إزارك إلى نصف الساق، فإِنْ أبيت فإلى الكعبين، وإياك وإسبال الإزار، فإنها من المَخِيلَةِ. وإِنَّ اللهَ لا يحب المَخِيلَةَ؛ وإِنِ امرُؤٌ شتمك وعَيَّرَكَ بما يعلم فيك فلا تُعَيِّرْهُ بما تعلم فيه، فإِنَّما وبال ذلك عليه».
[صحيح] - [رواه الترمذي وأبو داود وأحمد]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە جابری کوڕی سولەیمەوە -ڕەزاى خواى لێبێت- دەڵێت: پیاوێکم بینی خەڵکی شوێنی ڕای ئەو دەکەوتن، هەرشتێکی بووتایە شوێنی دەکەوتن، ووتم: ئەوە کێیە؟ ووتیان: پێغەمبەری خودایە -صلى اللە علیە وسلم-. ووتم: (علیک السلام، ئەی پێغەمبەری خودا) دوو جار، فەرمووی: «مەڵێ: (علیک السلام)، چونکە (علیک السلام) -شێوەى- سەلامکردنە لە مردووەکان، بڵێ: (السلام علیک)»، ووتم: تۆ پێغەمبەری خودایت؟ فەرمووی: «من پێغەمبەری خودام، ئەو خودایەی ئەگەر تووشی زیانێک بوویت؛ وداواى لێبکەیت زیانەکەت لەسەر لادەدات، وئەگەر تووشی وشکەساڵی بوویت؛ داوای لێبکەیت (هۆکار دروستدەکات بۆئەوەى) ڕووەک بڕوێت (خۆراک بۆ تۆ بەرهەم بێت)، وئەگەر لە شوێنێکدا بوویت هیچ ئاو وخەڵکی لێنەبوو وئاژەڵەکەت ون بوو؛ داوای لێبکەت ئەوا بۆتی دەگەڕێنێتەوە»، ووتم: ئامۆژگاریم بکە، فەرمووی: «هەرگیز جوێن بە کەس مەدە»، ووتی: لە پاش ئەوە هەرگیز جوێنم بە کەس نەدەدا، نە ئازادێک، نە کۆیلەیەک، نە وشترێک، نە پەزێک، «هیچ کردەوەیەکی چاک بە کەم مەزانە، وبە ڕوویەکی خۆشەوە قسە لەگەڵ براکەت بکە، ئەمە لە چاکەکارییە، وجلەکانت (جلی نیوەى خوارەوەى لاشە یان هەر جلێک بێت) لە نیوەى ساقتدا بێت (لە نێوان ئەژنۆ وقولەپێکان بێت)، ئەگەر نا با هەتاوەکو قولەپێکان بێت، ئاگاداری شۆڕکردنەوەی جلەکان بە، چونکە ئەمە لە شانازی کردنە، وخواى گەورە حەزی لەم شانازی کردنە نییە، وئەگەر کەسێک جوێنی پێدایت وعەیبەی لێگرتیت بەو شتەی دەیزانێت سەبارەت بە تۆ؛ ئەوا تۆ عەیبەی لێمەگرە بەو شتەی دەیزانیت سەبارەت بە ئەو، بەڕاستی ئەنجامی خراپەی ئەو قسەیە هەر بۆ خۆی دەبێت».
[صەحیحە] - [تورموذی گێڕاویەتیەوە - ئیبنوداود گێڕاویەتیەوە - ئەحمەد گێڕاویەتیەوە]

شیکردنەوە

جابری کوڕی سولەیم -ڕەزاى خواى لێبێت- دەڵێت: پیاوێکم بینی خەڵکی شوێنی قسەکانی ئەو دەکەوتن، هەرشتێکیان پێبڵێت جێبەجێی دەکەن، پێیانم ووت: ئەوە کێیە؟ ووتیان: ئەوە پێغەمبەری خودایە، ووتم: (علیک السلام) ئەی پێغەمبەری خودا، ئەویش -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: مەڵێ (علیک السلام) چونکە ئەوە سڵاو کردنی مردووەکانە، بەڵام بڵێ: (السلام علیک)، ووتم: تۆ پێغەمبەری خودایت؟ فەرمووی: (بەڵێ، من پێغەمبەری خودام، ئەو خودایەی ئەگەر تووشی هەژاری وزیانێک بوویت؛ وداواى لێبکەیت ولێی بپاڕێیتەوە بۆئەوەى زیانەکەت لەسەر بدات؛ ئەوا لای دەدات، وئەگەر تووشی وشکەساڵی بوویت وخاک هیچی بەرهەم نەهێنا؛ داوای لێبکەیت (هۆکار دروستدەکات بۆئەوەى) ڕووەک بڕوێت (خۆراک بۆ تۆ بەرهەم بێت)، وئەگەر لە شوێنێکدا بوویت هیچ ئاو وخەڵکی لێنەبوو وئاژەڵەکەت ون بوو؛ داوای لێبکەت ئەوا بۆتی دەگەڕێنێتەوە، پێیم ووت: ئامۆژگاریم بکە بە شتێک کە سوودی بۆ من هەبێت، فەرمووی: (هەرگیز جوێن بە کەس مەدە)، ووتی: لە پاش ئەوە هەرگیز جوێنم بە کەس نەدەدا، نە ئازادێک، نە کۆیلەیەک، نە وشترێک، نە پەزێک، پاشان پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: هیچ کردەوەیەکی چاک بە کەم وبچووک مەزانە، وبە ڕوویەکی خۆشەوە قسە لەگەڵ براکەت بکە وهەرگیز بە کەمی مەزانە؛ ئەمە لە چاکەکارییە، وجلەکانت (جلی نیوەى خوارەوەى لاشە یان هەر جلێک بێت) لە نیوەى ساقتدا بێت (لە نێوان ئەژنۆ وقولەپێکان بێت)، ئەگەر نا با هەتاوەکو قولەپێکان بێت، ئاگاداری شۆڕکردنەوەی جلەکان بە، چونکە ئەمە لە خۆبەگەورەزانین وشانازی کردن و سەرسام بوونە بە خۆت وخودا ئەمەی خۆشناوێت، وئەگەر کەسێک جوێنی پێدایت وعەیبەی لێگرتیت بەو شتەی دەیزانێت سەبارەت بە تۆ لە تاوان وکردەوە ناشیرینەکان؛ ئەوا تۆ عەیبەی لێمەگرە بەو شتەی دەیزانیت سەبارەت بە ئەو، بەڕاستی ئەنجامی خراپە ئەو قسەیە هەر بۆ خۆی دەبێت لە ڕۆژی قیامەتدا ولەوەیە سزایشی وەربگرێت لە دونیادا.