حديث: الله متعال می‌فرمایند: سه کس هستند که روز قیامت دشمن و خصم من خواهند بو

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: ثَلاَثَةٌ أَنَا خَصْمُهُمْ يَوْمَ القِيَامَةِ: رَجُلٌ أَعْطَى بِي ثُمَّ غَدَرَ، وَرَجُلٌ بَاعَ حُرًّا فَأَكَلَ ثَمَنَهُ، وَرَجُلٌ اسْتَأْجَرَ أَجِيرًا فَاسْتَوْفَى مِنْهُ وَلَمْ يُعْطِهِ أَجْرَهُ».
[صحيح] - [رواه البخاري] - [صحيح البخاري: 2270]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:
«الله متعال می‌فرمایند: سه کس هستند که روز قیامت دشمن و خصم من خواهند بود: کسی که به نام من [پیمان] ببندد، سپس خیانت کند، و کسی که انسان آزادی را بفروشد و بهایش را بخورد، و کسی که کارگری را به استخدام درآورد و از او کار کامل بکشد، ولی مزدش را نپردازد».
[صحیح] - [بخاری روایت کرده] - [صحیح بخاری - 2270]

توضیح

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم خبر دادند که الله متعال فرموده است: «سه گروه هستند که روز قیامت دشمن من خواهند بود و هر که من دشمن او باشم، [در آن روز] با او دشمنی کرده و بر او چیره می‌شوم: نخست: کسی که سوگندش را [به نام من] داد و به الله قسم خورد و پیمانی بست، سپس آن را نقض کرد و خیانت ورزید. دوم: کسی که مرد آزادی را [ناحق] به عنوان برده فروخت و بهایش را خورد و از ارزش آن استفاده کرد. سوم: کسی که کارگری را برای انجام کاری اجیر کرد، و [آن کارگر] کار را به طور کامل انجام داد، ولی [صاحبکار] مزد عملش را به او نپرداخت.

از فوائد حدیث

1. این حدیث از جمله احادیثی است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) از پروردگار خود روایت می‌کند و به آن «حدیث قدسی» یا «الهی» می‌گویند، الفاظ و معانی آن از جانب الله است، اما ویژگی‌های قرآن کریم — مانند تعبد به تلاوت، طهارت برای لمس آن، تحدی و اعجاز و غیره — را ندارد.
2. سندی می‌گوید: گفته شده ذکر این سه گروه به معنای اختصاص [خشم خدا] به آنان نیست، چرا که الله متعال دشمن همه ستمکاران است، بلکه برای تأکید و تشدید [عذاب] بر این سه گروه است.
3. ابن جوزی می‌گوید: انسان آزاد، بنده الله متعال است، پس هر که به او ستم کند، دشمنش همان آقا و مولای او — که الله متعال است — خواهد بود.
4. خطابی می‌گوید: برده‌سازی انسان آزاد به دو صورت واقع می‌شود: ۱. او را آزاد کند سپس آن را کتمان نماید یا انکار کند.
5. ۲. پس از آزادی، او را به اجبار به خدمت بگیرد، که مورد اول شدیدتر است.
6. [شارح می‌گوید:] و حدیث مورد بحث ما شدیدتر است؛ زیرا در آن علاوه بر کتمان یا انکار آزادی، مطابق با آن [ادعا] عمل شده، مانند فروش و خوردن بهایش، و به همین دلیل وعید [عذاب] آن شدیدتر است.