عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قَالَ:
إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ أَنْزَلَ: {وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللهُ فَأُولَئِكَ هُمِ الْكَافِرُونَ} [المائدة: 44] وَ {فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ} [المائدة: 45] وَ {فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ} [المائدة: 47] ، قَالَ: قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: أَنْزَلَهَا اللهُ فِي الطَّائِفَتَيْنِ مِنَ اليَهُودِ، وَكَانَتْ إِحْدَاهُمَا قَدْ قَهَرَتِ الأُخْرَى فِي الجَاهِلِيَّةِ، حَتَّى ارْتَضَوْا وَاصْطَلَحُوا عَلَى أَنَّ كُلَّ قَتِيلٍ قَتَلَتْهُ العَزِيزَةُ مِنَ الذَّلِيلَةِ فَدِيَتُهُ خَمْسُونَ وَسْقًا، وَكُلَّ قَتِيلٍ قَتَلَتْهُ الذَّلِيلَةُ مِنَ العَزِيزَةِ فَدِيَتُهُ مِائَةُ وَسْقٍ، فَكَانُوا عَلَى ذَلِكَ حَتَّى قَدِمَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ المَدِينَةَ، وَذَلَّتِ الطَّائِفَتَانِ كِلْتَاهُمَا لِمَقْدَمِ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، ورَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمَئِذٍ لَمْ يَظْهَرْ، وَلَمْ يُوطِئْهُمَا عَلَيْهِ، وَهُوَ فِي الصُّلْحِ، فَقَتَلَتِ الذَّلِيلَةُ مِنَ العَزِيزَةِ قَتِيلًا، فَأَرْسَلَتِ العَزِيزَةُ إِلَى الذَّلِيلَةِ: أَنِ ابْعَثُوا إِلَيْنَا بِمِائَةِ وَسْقٍ، فَقَالَتِ الذَّلِيلَةُ: وَهَلْ كَانَ هَذَا فِي حَيَّيْنِ قَطُّ دِينُهُمَا وَاحِدٌ، وَنَسَبُهُمَا وَاحِدٌ، وَبَلَدُهُمَا وَاحِدٌ، دِيَةُ بَعْضِهِمْ نِصْفُ دِيَةِ بَعْضٍ؟ إِنَّا إِنَّمَا أَعْطَيْنَاكُمْ هَذَا ضَيْمًا مِنْكُمْ لَنَا، وَفَرَقًا مِنْكُمْ، فَأَمَّا إِذْ قَدِمَ مُحَمَّدٌ فَلَا نُعْطِيكُمْ ذَلِكَ، فَكَادَتِ الحَرْبُ تَهِيجُ بَيْنَهُمَا، ثُمَّ ارْتَضَوْا عَلَى أَنْ يَجْعَلُوا رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَيْنَهُمْ، ثُمَّ ذَكَرَتِ العَزِيزَةُ، فَقَالَتْ: وَاللهِ مَا مُحَمَّدٌ بِمُعْطِيكُمْ مِنْهُمْ ضِعْفَ مَا يُعْطِيهِمْ مِنْكُمْ، وَلَقَدْ صَدَقُوا، مَا أَعْطَوْنَا هَذَا إِلَّا ضَيْمًا مِنَّا، وَقَهْرًا لَهُمْ، فَدُسُّوا إِلَى مُحَمَّدٍ مَنْ يَخْبُرُ لَكُمْ رَأْيَهُ: إِنْ أَعْطَاكُمْ مَا تُرِيدُونَ حَكَّمْتُمُوهُ، وَإِنْ لَمْ يُعْطِكُمْ حَذِرْتُمْ فَلَمْ تُحَكِّمُوهُ، فَدَسُّوا إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نَاسًا مِنَ المُنَافِقِينَ لِيَخْبُرُوا لَهُمْ رَأْيَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمَّا جَاءَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَخْبَرَ اللهُ رَسُولَهُ بِأَمْرِهِمْ كُلِّهِ وَمَا أَرَادُوا، فَأَنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ {يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لَا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الذِينَ قَالُوا آمَنَّا} [المائدة: 41] إِلَى قَوْلِهِ: {وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللهُ فَأُولَئِكَ هُمِ الْفَاسِقُونَ} [المائدة: 47] ثُمَّ قَالَ فِيهِمَا: وَاللهِ نَزَلَتْ، وَإِيَّاهُمَا عَنَى الله عَزَّ وَجَلَّ.
[حسن] - [رواه أحمد] - [مسند أحمد: 2212]
المزيــد ...
ਇਬਨ ਅੱਬਾਸ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮਾ) ਨੇ ਕਿਹਾ:
ਅੱਲ੍ਹਾ ਤਆਲਾ ਨੇ ਇਹ ਆਇਤਾਂ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤੀਆਂ:
{ਅਤੇ ਜੋ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਕਾਫਰ ਹੈ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 44], {ਉਹ ਹੀ ਜ਼ਲਿਮ ਹਨ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 45],
{ਉਹੀ ਫਾਸਿਕ ਹਨ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 47]। ਇਬਨ ਅਬਾਸ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਆਇਤਾਂ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜਥਿਆਂ ਲਈ ਨਾਜ਼ਿਲ ਹੋਈਆਂ। ਜਾਹਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਥਾ ਦੂਜੇ ‘ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤਹਿਸੀਲ-ਤਫਾਵਤ ਬਣਾਈ: ਜਿੱਥੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨੇ ਮਜਬੂਰ ਜਥੇ ਤੋਂ ਮਾਰਿਆ, ਉਸ ਦੀ ਦੰਡ ਰਕਮ ਪੰਜਾਹ ਸੱਕ ਸੀ; ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੋਂ ਮਾਰਿਆ, ਉਸ ਦੀ ਦੰਡ ਸੌ ਸੱਕ ਸੀ। ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਨਬੀ ﷺ ਮਦੀਨਾ ਪੁੱਜੇ, ਦੋਹਾਂ ਜਥੇ ਉਸ ਦੇ ਆਗਮਨ ‘ਤੇ ਨਰਮ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਦਿਨ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜਥਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਰਦਾ ਹਸਾਬ ਵਿੱਚ ਸੌ ਸੱਕ ਮੰਗਿਆ, ਪਰ ਦੂਜਾ ਜਥਾ ਸਹੀ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦਿਆਂਗੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਲੜਾਈ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਦੋਹਾਂ ਜਥਿਆਂ ਨੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰਸੂਲ ﷺ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣ।ਫਿਰ ਇੱਕ ਜਥਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹੁੰਮਦ ﷺ ਜੋ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਨਾਲੋਂ ਦੂਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਸਹੀ ਸਹਿਮਤੀ ਹੋਈ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਮੁਨਾਫ਼ਿਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਰਸੂਲ ﷺ ਤੱਕ ਪੁੱਜੀ।ਜਦੋਂ ਰਸੂਲ ﷺ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ, ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਹੁਕਮ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤਾ: {ਹੇ ਰਸੂਲ! ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਕੌਫ਼ਰ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ ਹਨ, ਤੇਰੇ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਕਰਨ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 41] ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ {ਜੋ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਫਾਸਿਕ ਹੈ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 47] ਤੱਕ।
ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਦੋਹਾਂ ਜਥੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਹੈ।
[حسن] - [رواه أحمد] - [مسند أحمد - 2212]
ਮਦੀਨਾ ਦੇ ਯਹੂਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਨੀ ਕੁਰੀਜ਼ਾ ਅਤੇ ਬਨੀ ਨਦੀਰ ਸਨ। ਜਾਹਲੀਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਜਥਾ ਦੂਜੇ ‘ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਹਰਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਨਿਯਮ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਜਥੇ (ਅਜ਼ੀਜ਼ਾ) ਨੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜਥੇ (ਜ਼ਲੀਲਾ) ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਦੰਡ ਸਿਰਫ਼ 50 ਵੱਸਕ ਹੋਵੇ; ਅਤੇ ਜੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜਥੇ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਦੰਡ ਦੂਣਾ — 100 ਵੱਸਕ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਵੱਸਕ ਵਿੱਚ 60 ਸਾਅਅ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨਬੀ ﷺ ਮੁਹਾਜ਼ਰਤ ਕਰਕੇ ਮਦੀਨਾ ਪਹੁੰਚੇ। ਦੋਹਾਂ ਜਥਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਨਰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਿਨ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ‘ਤੇ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਮਲ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹਜਰਤ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਜ਼ਲੀਲਾ ਵੱਲੋਂ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਖ਼ਸ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਅਜ਼ੀਜ਼ਾ ਨੇ ਜ਼ਲੀਲਾ ਕੋਲ ਸੁਨੇਆ: “ਹਮਾਰੇ ਲਈ ਉਹ ਸੌ ਵੱਸਕ ਭੇਜੋ, ਜਿਵੇਂ ਸਮਝੌਤਾ ਸੀ।” ਜ਼ਲੀਲਾ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ: “ਕੀ ਇਹ ਕਦੇ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਧਰਮ ਇਕ ਹੋਵੇ, ਨਸਲ ਇਕ ਹੋਵੇ, ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਇਕ ਹੋਵੇ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਦੀ ਦੀਅਤ ਦੂਜੇ ਦੀ ਅੱਧੀ ਹੋਏ? ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਡਰ ਕਰਕੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਮੁਹੰਮਦ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਵਾਂਗੇ।” ਲੜਾਈ ਦੋਹਾਂ ਜਥਿਆਂ ਵਿਚ ਜਲਦ ਹੀ ਛਿੜਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰਸੂਲ ﷺ ਵਿਚਕਾਰ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ। ਅਜ਼ੀਜ਼ਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ: “ਵਾਹ, ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਜਥੇ ਵਾਂਗ ਦੂਣਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੱਚ ਕਿਹਾ; ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਦੇਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।”ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਸੂਲ ﷺ ਨੂੰ ਖ਼ੁਫ਼ੀਆ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਾਇ ਦੱਸੇ: “ਜੇ ਉਸ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਉਹ ਦਿਤਾ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਓ; ਅਤੇ ਜੇ ਉਸ ਨੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾਓਗੇ।” ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੁਨਾਫ਼ਿਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਰਸੂਲ ﷺ ਨੂੰ ਖ਼ੁਫ਼ੀਆ ਭੇਜਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਸੂਲ ﷺ ਦੀ ਰਾਇ ਪਤਾ ਲੱਗੇ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਮੁਨਾਫ਼ਿਕ ਰਸੂਲ ﷺ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ, ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਵਾਹੀ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਰਸੂਲ ﷺ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਇरਾਦੇ ਅਤੇ ਮੰਤਵ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ।ਫਿਰ ਅੱਲ੍ਹਾ ਤਆਲਾ ਨੇ ਸੂਰਹ ਅਲ-ਮਾਇਦਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਇਤ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤੀ:{ਹੇ ਰਸੂਲ! ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਕੌਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮੰਨਿਆ, ਤੇਰੇ ਲਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਹੋ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 41]। ਇਹ ਵਾਹੀ {ਅਤੇ ਜੋ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਫਾਸਿਕ ਹੈ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 47] ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਫਿਰ ਇਬਨ ਅਬਾਸ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮਾ) ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ, ਬਿਲਕੁਲ, ਅੱਲ੍ਹਾ ਤਆਲਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਨਾਜ਼ਿਲ ਹੋਇਆ:{ਅਤੇ ਜੋ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਕافر ਹੈ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 44]। ਅਤੇ {ਉਹ ਹੀ ਜ਼ਲਿਮ ਹਨ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 45]। ਅਤੇ {ਉਹੀ ਫਾਸਿਕ ਹਨ} [ਅਲ-ਮਾਇਦਾ: 47], ਅਤੇ ਅੱਲ੍ਹਾ ਤਆਲਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।