فەرموودە: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- چەند هێڵێکی کێشا، فەرمووی: ئەمە مرۆڤە وئەمەیش کۆتایی ژیانێتی

عن أنس رضي الله عنه قال: خطَّ النبيُّ صلى الله عليه وسلم خُطُوطاً، فقال: "هذا الإنسان، وهذا أجَلُهُ، فبينَما هو كذلكَ إذ جاءَ الخَطُّ الأقْرَبُ". عن ابن مسعود رضي الله عنه قال: خطَّ النبيُّ صلى الله عليه وسلم خطاً مربعاً، وخطَّ خطاً في الوسطِ خارجاً منه، وخطَّ خططاً صغاراً إلى هذا الذي في الوسطِ من جانبِه الذي في الوسطِ، فقال: «هذا الإنسانُ، وهذا أجلُهُ محيطاً بِه -أو قد أحاطَ بِه- وهذا الذي هو خارجٌ أملُهُ، وهذه الخُطَطُ الصِّغَارُ الأعْرَاضُ، فإن أخطَأهُ هذا، نَهَشَهُ هذا، وإن أخطَأهُ هذا، نَهَشَهُ هذا».
[صحيحان] - [حديث أنس: رواه البخاري ولفظه في البخاري: "هذا الأمل"، بدل: "هذا الإنسان". حديث ابن مسعود: رواه البخاري]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە ئەنەسەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێـت: «پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- چەند هێڵێکی کێشا، فەرمووی: ئەمە مرۆڤە وئەمەیش کۆتایی ژیانێتی (ئەجەلێتی)، کاتێک لەسەر ئەو حاڵەیە (لەسەر هیوای گەیشتنە بە ئامانجەکانی) هێڵە نزیکەکە دێتە پێشی (ئەجەل دێتە پێشی ودەمرێت)». ولە ئیبن مەسعودەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- هێڵێکی چوارگۆشەی کێشا، وهێڵێکی لە ناوەڕاستدا کێشا لە دەرەوەى (چوارگۆشەکە)، وچەند هێڵێکی بچووکی (بە هەردوو ئاراستەدا) کێشا لەسەر ئەو هێڵەى لە ناوەڕاستی چوارگۆشەکەدایە، فەرموو: «ئەمە مرۆڤە، وئەمیش ئەجەلێتی دەورەی داوە، ئەمەیشی لە دەرەوەیە (هێڵەکەى ناوەڕاست کە بەرەو دەرەوە چووە) هیواکانێتی، وئەم هێڵە بچووکانەش ناڕەحەتی وتاقیکردنەوەکانن، ئەگەر لە یەکێکیان دەربچێت ئەوى تریان دەیگرێت، ئەگەر لە یەکێکی تریان دەربچێت ئەوی تریان دەیگرێت».
[صەحیحە بە ریوایەتیەکەیەوە] - [بوخاری گێڕاویەتیەوە]

شیکردنەوە

هەردوو فەرموودەکە: نمونەى هیوای مرۆڤ وئەجەلی وئەو ناخۆشی وتاقیکردنەوانەى تووشی دەبێت لەخۆدەگرێت، ومردنی لە سەرەنجامى یەکێک لەوانەیە، ئەگەر سەلامەت بوو لەمانە ئەوا لە کاتی هاتنی ئەجەلی دەمرێت، وئەم هێڵانە تاقیکردنەوە وناخۆشییەکانن ئەگەر لە یەکێکیان سەلامەت بێت لە ئەوی تر سەلامەت نابێت، وئەگەر لە هەموو ڕزگاری ببێت وتووشی هیچ نەخۆشی وتاقیکردنەوەیەک نەبێت لە نەفس وخێزان وسامانیدا ئەوا لە ناکاو مردێت بۆی دێت، سەرەنجام ئەوەى بەهۆی هۆکارەکان نەمرێت بەهۆی ئەجەلەوە دەمرێـت، کاتێک مرۆڤ لە نێو ئەو ناڕەحەتی تاقیکردنەوانەیە (تووشی هێڵە نزیکەکە) دەبێت ئەویش بریتیە لە ئەجەل ومردن. ئەم فەرموودەیە ڕێنموێنی مسوڵمان دەکات بۆئەوەى هیوای کورت بێت بەم ژیانەوە وهەموو خولیا وهەوڵدانێکی بۆ ئەم ژیانە نەبێت، ودەبێت مرۆڤ بەردەوام خۆی ئامادە بکات بۆ مردن ئەمیش بە ئەنجامدانى کردەوە چاکەکان وخۆ دوورگرتن لە کردەوە خراپەکان.