فەرموودە: پێغەمبەری خودا -صلى الله علیه وسلم- لە نێوانمادا هەستا بۆ وتاردان لە نزیک کانیەک بە ناوى (خوم) لە نێوان مەککە ومەدینە، وحەمد وسوپاس وستایشی خودای کرد، وئامۆژگاری خەڵکی کرد وبە بیری خەڵکی هێنایەوە

عن يزيد بن حيان قال: انطلقت أنا وحُصين بن سَبْرَة وعمرو بن مسلم إلى زيد بن أرقم رضي الله عنه فلما جلسنا إليه قال له حصين: لقد لقيتَ يا زيد خيرًا كثيرًا، رأيتَ رسول الله صلى الله عليه وسلم وسمعتَ حديثه، وغزوتَ معه، وصليتَ خلفه: لقد لقيت يا زيد خيرًا كثيرًا، حدثنا يا زيد ما سمعت من رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: يا ابن أخي، والله لقد كَبِرَتْ سني، وقَدُمَ عهدي، ونسيتُ بعض الذي كنت أَعِي من رسول الله صلى الله عليه وسلم فما حدثتكم فاقبلوا، وما لا فلا تُكَلِّفُونِيهِ. ثم قال: قام رسول الله صلى الله عليه وسلم يومًا فينا خطيبًا بماء يُدعى خُمًّا بين مكة والمدينة، فحمد الله، وأثنى عليه، ووعظ وذكَّر، ثم قال: «أما بعد، ألا أيها الناس، فإنما أنا بشر يُوشِكُ أن يأتي رسول ربي فأُجِيبَ، وأنا تاركٌ فيكم ثَقَلَيْنِ: أولهما كتاب الله، فيه الهدى والنور، فخذوا بكتاب الله، واستمسكوا به»، فحَثَّ على كتاب الله، ورغَّبَ فيه، ثم قال: «وأهل بيتي أُذَكِّرُكُمُ اللهَ في أهل بيتي، أُذَكِّرُكُمُ اللهَ في أهل بيتي» فقال له حصين: ومن أهل بيته يا زيد، أليس نساؤه من أهل بيته؟ قال: نساؤه من أهل بيته، ولكن أهل بيته من حُرِمَ الصدقةَ بعده، قال: ومن هم؟ قال: هم آل علي، وآل عقيل، وآل جعفر، وآل عباس. قال: كل هؤلاء حُرِمَ الصدقةَ؟ قال: نعم. وفي رواية: «ألا وإني تاركٌ فيكم ثَقَلَيْنِ: أحدهما كتاب الله وهو حبل الله، من اتبعه كان على الهدى، ومن تركه كان على ضلالة».
[صحيح] - [رواه مسلم]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە یەزیدی کوڕی حەیانەوە دەڵێت: «من و حوصەینی کوڕی سەبرە و عەمروی کوڕی موسلیم چووین بۆ لای زەیدی کوڕى ئەرقەم -ڕەزای خوای لێبێت- کاتێک لای دانیشتین، حوصەین پێی ووت: ئەی زەید تۆ چاکەى زۆرت ئەنجامداوە، پێغەمبەرت بینیووە -صلى اللە علیە وسلم-، گوێت له فەرموودەی بووه، غەزات لەگەڵ كردووه، له پشتيەوە نوێژت كردووه، بەڕاستى خێری زۆرت ئەنجامداوە، ئەی زەید بۆمان بگێڕەوە چیت له پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بیستووه، ئەویش (زەید) ووتى: ئەى کوڕبرام (والله) من تەمەنم گەوره بووه، و ماوەیەکی زۆر بەسەر ئەو سەردەمەدا چووە، هەندێ شتم لە یاد چووه لەوانەی کەلەبەرم كردبوو له پێغەمبەرەوە -صلى اللە علیە وسلم-، ئەوەی پێتان دەڵێم وەریبگرن، وئەوەی باسى ناکەم زۆرم لێمەكەن، پاشان ووتى: پێغەمبەری خودا -صلى الله علیه وسلم- لە نێوانمادا هەستا بۆ وتاردان لە نزیک کانیەک بە ناوى (خوم) لە نێوان مەککە ومەدینە، وحەمد وسوپاس وستایشی خودای کرد، وئامۆژگاری خەڵکی کرد وبە بیری خەڵکی هێنایەوە، لە پاشاندا فەرمووی: «دوای ئەمە، ئاگاداربن ئەی ئادەميزادەكان، من مرۆڤێکم نزیکه نێردراوی خودا بێت و وەڵامى بدەمەوە، من دوو شتى گەورەتان بۆ جێدەهێڵم: یەکەميان پەیامى خودا (قورئان) كه ڕێنمایی ونووری تێدایه، دەست بە پەیامى خودا بگرن وپەیڕەوى بکەن (فەرمانەکانی جێبەجێ بکەن و خۆتان لە نەهی لێکراوەکانی بە دووربگرن -جێبەجێی مەکەن-)»، هانى دان بۆ پابەندبوون به قورئانەوە، پاشان فەرمووی: «بنەماڵەی من (أهل البيتي: ئەهلی بەیتی من)، خوداتان لەبیر بێت (لە کاتی مامەڵە کردن) لەگەڵ بنەماڵەی من، خوداتان لەبیر بێت (لە کاتی مامەڵە کردن) لەگەڵ بنەماڵەی من»، حوصەين پێی ووت: كێن بنەماڵەی ئەو ئەی زەید؟ خێزانەکانی بنەماڵەی ئەون نین؟ ووتى: خێزانەكانی بنەماڵەی ئەون، بەڵام لێرەدا بنەماڵەی ئەو کەسانێکن کە نابێت زەکاتیان پێبدرێت (ونابێت ئەوانیش وەری بگرن)؟ (حوصەین) ووتی: ئەوان کێن؟ (زەید) ووتى: ئالی -بنەماڵەی- عەلى وئالی عەقیل وئالی جەعفەر وئالى عەباس، (حوصەین) ووتی: هەموو ئەمانە بێبەش دەبن لە زەكات؟ (زەید) وتی: بەڵێ». لە گێڕانەوەیەکی تردا: «من دوو شتی گەورەتان بۆ جێدەهێڵم: یەکەمیان پەیامی خودا (قورئان) کە پەیمانی خودایە، هەرکەسێک شوێنی بکەوێت وپەیڕەوی بکات لەسەر هیدایەتە -لەسەر ڕێگای ڕاستە- وهەرکەسێک وازی لێبهێنێت -کردەوەى پێنەکات- ئەوا لەسەر گومڕاییە».
[صەحیحە] - [موسلیم گێڕاویەتیەوە]

شیکردنەوە

یەزیدی کوڕی حەیان دەڵێت: من و حوصەینی کوڕی سەبرە و عەمروی کوڕی موسلیم چووین بۆ لای زەیدی کوڕى ئەرقەم -ڕەزای خوای لێبێت-، کاتێک لە لای دانیشتین ؛ حوصەین بە زەیدی ووت: ئەی زەید تۆ خێری زۆرت دەستکەوتووە، پێغەمبەرت بینیووە -صلى اللە علیە وسلم- وگوێت لە فەرموودەکانى بووە، و لەگەڵ ئەودا جیهادت کردووە لە پێناوى خواى گەورە، ونوێژت لە پشتیەوە کردووە؛ بەڕاستی ئەمە بەدەستهێنانى خێرێکی زۆرە، ئەی زەید هەندێک فەرموودەمان بۆ بگێڕەوە کە لە زاری پێغەمبەرەوە بیستووتە -صلى اللە علیە وسلم-، ئەویش (زەید) ووتی: ئەی کوڕ برام، والله من تەمەنم گەورە بووە، وماوەیەکی زۆر بەسەر ئەو سەردەمەدا چووە، وهەندێک لەوانەى لەبەرم کردبوو لە پێغەمبەرەوە -صلى اللە علیە وسلم- لە بیرم چوو، ئەوەى بۆتانی دەگێڕمەوە قبوڵی بکەن، وزۆرم لێمەکەن سەبارەت بە ئەوانەى باسی ناکەم، پاشان بۆمانى گێڕایەوە: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ڕۆژێکیان هەستا بۆ وتاردان لە نێو شیوێک بە ناوى (خوم) لە نێوان مەککە ومەدینە، سوپاس وستایشی خوداى کرد، ومافەکانى خودا وپەرستنی ئەو زاتە مەزنەى بیرهێنانەوە چونکە هەندێکیان بە تەواوی ئاگایان لە مافەکانى خودا نەبوو بەهۆی سەرقاڵ بوون بە خێزان ومنداڵەوە، پاشان فەرمووی: ئەی خەڵکینە ! من تەنها مرۆڤێکم نزیکە لەوەى نێردراوی خودا بێت مەبەستی فریشتەى ڕۆحکێشانە (ملک الموت) بۆ ئەوەى ڕۆحم بکێشێت ومنیش وەڵامی بدەمەوە، ومن لە پاش خۆم دوو شتی مەزنتان بۆ جێدەهێڵم، یەکەمیان قورئان کە هیدایەت ونور وڕۆشنایی تێدایە، بۆیە خۆتان پابەند بکەن بە شوێنکەوتنی ودەستی پێوە بگرن (فەرمانەکانی جێبەجێ بکەن و خۆتان لە نەهی لێکراوەکانی بە دووربگرن -جێبەجێی مەکەن-). پاشان فەرمووی: وئەهلی بەیتی من (بنەماڵەی من)، فەرمانتان پێدەکەم لە پێناو خواى گەورە مافەکانیان جێبەجێ بکەن دوو جار ئەمەى فەرموو، حوصەین ووتی: ئەی زەید ئەهلی بەیتی ئەو کێن؟ ئایا خێزانەکانى (هاوسەرەکانی) ئەهلی بەیتی ئەو نین؟ ئەویش (زەید) ووتی: بەڵێ، خێزانەکانى ئەهلی بەیتی ئەون کە لەگەڵیدا دەژیان وپێداویستیەکانیانی جێبەجێ دەکرد وفەرمانى پێمان کرد کە ڕێزیان لێبگرین، بەڵام ئەهلی بەیت بە شێوەیەکی گشتی ئەوانەن کە خێرکردن نابێت بدرێت پێیان (واتە حەرامە خێرکردن -صدقة- وەربگرن)، پاشان ووتی: ئەوان کێن؟ ئەویش (زەید) ووتی: بنەماڵەی عەلی و بنەماڵەی جەعفەر وبنەماڵەی عەقیل کە ئەمانە کوڕی ئەبی تاڵبن، وبنەماڵەی عەباس، هەموو ئەمانە حەرامە خێرکردنی واجب وەربگرن وەکو زەکات ونەزر وکەفارەتەکان. ولە گێڕانەوەیەکدا فەرمووی: من لە دواى خۆی دوو شتی گەورەتان بۆ جێدەهێڵم، یەکەمیان کتێبی خودا، کە پەیمانی ئەو زاتەیە، وهۆکارە بۆ گەیشتن بە ڕەزامەندی وڕەحمەت وبەزەیی خودا، وئەو ڕۆشنایی ونورەیە کە بەهۆیەوە هیدایەتی بەندە دەدات، بۆیە هەرکەسێک شوێنی بکەوێت وفەرمانى جێبەجێ بکات وخۆی بە دوور بکرێت لە نەهی لێکراوەکانى ئەوا لەسەر هیدایەتە ودوورە لە گومڕایی، وئەوەى پشت لە فەرمانەکان ونەهی لێکراوەکانى قورئان بکات ئەوا لەسەر گومڕاییە.